درخت ازگيل با نام علمي Mespilus germanica كه در گويش گيلكي به آن كونوس يا كُنوس مي‌ گويند و در گويش مازندراني كنهس و كندس مي ‌گويند، ميوه ‌اي است از خانواده ي گل سرخيان از سرده ازگيل ‌ها(Mespilus) هم خانواده با سيب و گلابي.

ازگيل، درختچه اى است خاردار كه به حالت وحشى در جنگل هاى اروپاى مركزى و نواحى معتدل آسيا مى رويد و در اواخر پاييز و اوايل زمستان مي رسد. ازگيل در تمام جنگل هاى شمال ايران و همه ارتفاعات سواحل دريا و در دامنه هاى البرز، دره كرج و ... نيز به طور خودرو عمل مى آيد و با نام محلى هر منطقه شناخته مى شود. تكثير آن غالبا از طريق پيوند روى درختان ديگر از جمله پيوند روى پايه ي زالزالك وليك صورت مى گيرد. گاهى هم روى پايه ي گلابى و به ندرت روى پايه ي بِه پديد مى آيد و نوع پيوند، شكمى است كه در تابستان انجام مى شود.

ازگيل رسيده داراى لعاب نباتى فراوان و تانن بوده و از قند گلوكز، فروكتوز، سوربيتول و بعضى اسيدها و همچنين سلولز و گروه ويتامين هاى B و C، املاح معدنى و كمى پروتئين برخوردار مى باشد.

اين ميوه در اواخر پاييز و اوايل زمستان مى رسد.

گل هاى درخت آن سفيد و ميوه اش شبيه زالزالك است؛ با اين تفاوت كه ميوه ي ازگيل درشت تر و قهوه اى رنگ و طعمش شيرين و كمى گس است. هسته ي آن را مى كارند و درخت ازگيل را به درخت به و گلابى هم پيوند مى زنند.

بخش هاى مورد استفاده درخت ازگيل برگ و ميوه ي آن است. اسامى فارسى قديم ازگيل، " اردف " و " گيل " بوده است.

خواص ازگيل

* ازگيل سرشار از ويتامين هاى گروه B است به همين دليل اعصاب را تقويت مى كند.

* ازگيل داراى مقدار زيادى كربوهيدرات است كه موجب توليد انرژى در بدن مي شود.

* ازگيل حاوي ماده اى به نام " تانن " است كه بهترين دارو براى درمان عفونت هاى روده ي بزرگ به شمار مي رود و به عنوان قابض و رفع التهاب معده توصيه و تجويز شده است.

* ازگيل به دليل داشتن ويتامين C براي كم خوني ناشي از فقر آهن مفيد است زيرا اين ويتامين جذب آهن را افزايش مي دهد.

* مصرف ازگيل چه به صورت خام و چه به صورت كنسرو شده براي معالجه ي اسهال ساده اثر قطعى دارد.

* خوردن ازگيل خام و خصوصا نارس كه تانن بيشترى دارد در معالجه ي خونريزى هاى داخلى مانند بواسير، خونريزى رحمى و غيره تأثير شفابخش دارد.
ازگيل

* ازگيل در معالجه ي ورم روده به كار مى رود؛ بدين منظور بايد 230 گرم ازگيل را پس از جدا كردن پوست و دانه در كمى شير حل نموده و مصرف كرد.

* در معالجه ي زخم دهان و تورم مخاط گلو مؤثر است؛ بدين منظور بايد 50 گرم از برگ درخت ازگيل را در يك ليتر آب بجوشانند و با كمى از آن در شبانه روز چند مرتبه دهان را بشويند و غرغره كنند.

* ازگيل ادرارآور است.

* ميوه ي تازه و رسيده ي ازگيل يا كنسرو آن براى درمان اختلال قاعدگى خانم ها مفيد است.

* جوشانده ي نيم گرم برگ ازگيل پوست هاى ظريف را تقويت مى كند و معالج برفك است.

* اگر هر روز سه بار با جوشانده ي برگ ازگيل غرغره شود، آنژين را معالجه مى نمايد.

* ازگيل به دليل داشتن لعاب، سينه را نرم مي كند، عطش را فرو مي نشاند و ضد صفرا است.

* ضماد ازگيل جوش‌هاي بدن را ازبين مي برد.

* براي معالجه ي اسهال خوني مي توان مقدار دوز مشخصي از آن را بدون پوست خورد.

ازگيل در قديم:

خواص دارويي ازگيل از روزگاران بسيار دور مورد توجه بوده است. بقراط ازگيل را براي مبتلايان به ترشي معده و مدفوع سوزان و عوارض تب نافع مي‌ پنداشت.

ازگيل از نظر طب سنتي سرد و خشك است.

در قديم براي درمان آبسه ي دهان و گلو، آنژين، برفك، سالك، اسهال بچه‌ ها، منظم كردن كار روده‌ ها، ورم گلو و ناراحتي هاي حلق از جوشانده ي برگ ازگيل استفاده مي كردند.

تركيبات شيميايي ازگيل:

آب، قند، اسيدهاي آلي(اسيد ماليك، اسيد سيتريك و اسيد تارتاريك)، تانن، لعاب و اسيد بوريك از اجزاي عمده ي تشكيل دهنده ي ازگيل مي باشند.

ازگيل ميوه ي سه هزار ساله ي شمال ايران

ازگيل از حدود سه هزار سال پيش در جنوب درياي خزر و در مناطق گيلان و مازندران كشت مي شد.

700 سال پيش از ميلاد به يونان و در 200 سال پيش از ميلاد به روم رسيد. كاشت اين ميوه از طريق رومي ها در بقيه ي اروپا گسترش يافت.

ميوه ي ازگيل بسيار سخت و اسيدي است و تا خوب رسيده نشود قابل خوردن نيست ضمن اين كه براي جلوگيري از پوسيده شدن آن بر روي درخت معمولا ميوه ها را زودتر برداشت مي كنند.

ازگيل را به صورت خام به عنوان ميوه اي لذيذ، مطبوع و تقويت كننده مصرف مي كنند و از آن شربت و كنسرو ازگيل تهيه مي كنند.

دقت كنيد:

هسته ي ازگيل به علت داشتن اسيد سيانيدريك، عنصري سمي است و خوردن آن خطرناك است.