گازكربنيك را دستگير كنيد!
دوشنبه 15 اسفند 1390 - آلاينده‌اي مثل دياكسيد كربن را مي‌توان متهم اصلي يا مظنون اصلي آلودگي هواي كره زمين پنداشت. اين مولكول حياتي امروزه متهم اصلي در تخريب محيط زيست زمين محسوب مي‌شود.
گازكربنيك را دستگير كنيد!
آلاينده‌اي مثل دياكسيد كربن را مي‌توان متهم اصلي يا مظنون اصلي آلودگي هواي كره زمين پنداشت. اين مولكول حياتي امروزه متهم اصلي در تخريب محيط زيست زمين محسوب مي‌شود.
زمين در روزگاري دور مملو از دياكسيد كربن بود. اما با پيدايش و ظهور زيست‌منداني ساده (همچون پلانكتون‌ها و جلبك‌هاي سبز آبي و در نهايت گياهان) جو زمين به آرامي از اين ماده خالي و به ميزان اكسيژن آزادش افزوده شد.
به عبارت علمي، جو زمين از حالت كاهنده به حالت اكساينده درآمد، اما امروزه به نظر مي‌آيد اين جو دوباره به گذشته‌هايش تمايل بيشتري نشان مي‌دهد يا درست‌تر بگويم، ما آدم‌ها داريم كاري مي‌كنيم كه زمين و جو آن مملو از دياكسيد كربن شود.
دياكسيد كربن عامل اصلي گرمايش جهاني محسوب مي‌شود. جهانگرمايي فقط قضيه گرم شدن نيست، بلكه با دگرگوني دمايي و اقليمي همراه است. مثلا اين كه به دليل گرم شدن يك درجه (كم و بيش) در ۱۰۰ سال ميزان يخ‌هاي قطبي چه تغييري مي‌كنند به تنهايي مد نظر نيست. همين يك مورد يعني آب شدن يخ‌هاي قطبي مي‌تواند به كاهش ذخيره آب‌هاي شيرين كل كره زمين بينجامد.
حتما مي‌دانيد كه فقط ۲ درصد آب‌هاي كره زمين شيرين است و از اين مقدار هم ۹۰ درصدش به شكل يخ در مناطق قطبي قرار دارد و اگر اين يخ‌ها آب شود و بريزد داخل اقيانوس، يعني آب شيرين را از دست داده‌ايم. از سوي ديگر، اين آب شدن يخ‌هاي قطبي به تغيير مرزهاي جغرافيايي هم منجر مي‌شود. كشورهايي را كه ساحل‌هاي وسيع دارند و ارتفاعات آنچناني‌اي ندارند، در نظر بگيريد.
با بالا آمدن آب در اثر آب شدن يخ‌هاي قطبي، مردم اين كشورها بخش‌هاي بزرگي از سرزمينشان را زير آب رفته مي‌بينند (بيچاره هلند‌ي‌ها و...) و همين مورد به چه مهاجرت‌هايي از سر ناچاري منجر مي‌شود و تغيير و تغيير و تغيير.
حتي امروزه مطمئن هستيم افزايش دياكسيد كربن و در نتيجه گرمايش جهاني به كاستن پديده ابرناكي هم مي‌انجامد. به عبارتي جهانگرمايي باعث مي‌شود ميزان توليد ابرها و در نتيجه توليد نزولات جوي هم كاهشي معني‌دار پيدا كند. دنياي عجيب و به هم پيوسته‌اي داريم.
گاوها مقصر اصلي در توليد اكسيد كربن
شايد باور نكنيد، اما يكي از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين توليدكننده‌هاي گاز دياكسيد كربن در دنيا، گاوها هستند. آنها حجم زيادي علوفه مي‌خورند و انرژي آن را در بافت‌هاي ماهيچه‌اي (و چربي) خود ذخيره مي‌كنند تا به ما تحويل دهند و ما از اين انرژي ذخيره شده به عنوان غذا و منبع انرژي خود استفاده كنيم. اما اين گاوها براي اين‌كه اين كار را انجام دهند به سوخت و ساز روي مي‌آورند و در فرآيند هضم غذاي خود مقاديري هم گاز دي‌اكسيدكربن توليد مي‌كنند.
ميزان توليد گاز دياكسيد كربن گاوها زياد است. خب تا اينجاي كار مشكلي نيست، مشكل آنجاست كه ما تعداد بسيار زيادي از آنها را پرورش مي‌دهيم و نگه مي‌داريم.
اين گونه است كه گاوها مقام نخست توليد دياكسيد كربن را دارا هستند. از سوي ديگر انسان براي حمل و نقل خود بيش از ۱۰۰ سال است از موتور‌هاي احتراقي بهره مي‌برد. اين موتورها براي اين كه كار كنند، به سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي مي‌پردازند.
يعني سوخت فسيلي را با اكسيژن مخلوط كرده و مي‌سوزانند و از انرژي حاصل براي حركت استفاده مي‌كنند. در اين فرآيند هم يكي از محصولاتي كه ناخواسته توليد مي‌شود دياكسيد كربن است.
باز هم البته تكنولوژي‌هاي قديمي‌تر ميدان توليد دياكسيد كربنشان بيشتر از تكنولوژي‌هاي جديد است و علاوه بر آن تعداد بسيار زياد خودروهايي كه ما از آنها استفاده مي‌كنيم باعث افزايش شديد و روز افزون دي‌اكسيدكربن شده است.
علاوه بر خودروها و وسايل نقليه موتوري ديگر (هواپيما، ترن، كشتي و...) بسياري از صنايع نيز براي ايجاد حركت و چرخاندن چرخ‌هايشان به همين روش سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي روي مي‌آورند. مثلا براي توليد برق ما به نيروگاه‌هاي حرارتي روي مي‌آوريم.
آنها هم توليد كننده‌هاي دياكسيد كربن‌اند كه به شكل صنعتي در حال اين كار هستند. مصارف خانگي ديگري كه با سوختن همراهند، مثلا پخت و پز يا گرمايش هم در اين فرآيند نقش بازي مي‌كنند.
چه بايد بكنيم؟
مثل هر پرونده جنايي ديگر، وقتي متهم اصلي شناخته شد بايد متهم را گرفت و اگر جرمش اثبات شد او را به سزاي اعمالش(مثلا حبس) رساند. در اين مورد نيز همين گونه است. مي‌دانيم كه دي‌اكسيدكربن عامل بسياري از مشكلات زيست‌محيطي است.
اما اين مولكول بر خلاف همتايان ديگرش (گازهاي گلخانه‌اي مانند متان) در صنايع كاركرد آنچناني ندارند كه بتوانيم از آنها استفاده كنيم. پس واقعا تنها كاري كه با آن مي‌توانيم بكنيم اين است كه با صرف هزينه‌هاي گزاف او را گرفته و حبس كنيم. در فرآيندي كه به آن تثبيت يا حبس دي‌اكسيدكربن مي‌گوييم، اين مولكول را گرفته و در جايي امن ذخيره مي‌كنند. اين فرآيند بسيار حساس و البته پر هزينه است. براي اين‌كه بتوان دياكسيد كربن را حبس كرد، روش‌هاي زيادي وجود ندارد.
پس از آن‌كه گاز كربنيك (دياكسيد كربن) را جداسازي كرديم بايد آن را در مخازني محكم تا ابد نگهداري كنيم. بهترين مخازني كه تا كنون براي اين امر شناخته شده است، مخازن طبيعي و حفره‌هاي غيرقابل نفوذ زيرزميني است. مثلا چاه‌هاي نفتي كه امروزه به بركت طمع بشري خالي از نفت هستند.
اينها مخازن خوبي هستند.كل اين فرآيند براي هر تن گاز كربنيك چيزي حدود ۲۷ تا ۷۰ دلار هزينه در بر دارد. شايد خود اين مبلغ چندان بزرگ به نظر نيايد، اما وقتي بدانيد مثلا در همين كشور خودمان ايران، سالانه بيش از ۲۲ ميليون تن دياكسيد كربن توليد مي‌شود (حدود ۲ درصد از كل توليد جهان) آن وقت متوجه مي‌شويد كه جمع‌آوري دياكسيد كربن چه ميزان خسارت مالي به ما وارد مي‌كند (براي تثبيت اين مقدار دياكسيد كربن به رقمي حدود ۵۹۴ ميليون تا يك ميليارد و ۵۴۰ ميليون دلار در هر سال نياز داريم).
اين مبلغ با بخشي از درآمد نفتي ايران برابري مي‌كند. به نظرتان شايسته است كه چنين مبلغي را براحتي از دست بدهيم؟ به نظر كه اين طور نمي‌آيد.
و سخن آخر
عدم توليد دياكسيد كربن تقريبا يك شوخي محسوب مي‌شود. بسياري از فعاليت‌هاي ما ناخواسته به توليد دياكسيد كربن منجر مي‌شود. حتي ديدنِ يك صفحه اينترنتي هم در توليد دياكسيد كربن نقش دارد، بنابراين همه ما وقتي مسوول توليد اين ماده‌ايم پس مسووليتمان را بپذيريم و در رفع آن هم بكوشيم. همه ما. به همين سادگي.
راهكارهاي ساده براي كاستن توليد دياكسيد كربن
۱ـ گوشت قرمز كمتري مصرف كنيد. اگر روزانه فقط ۴۵۰ كيلوكالري گوشت قرمز مصرف كنيد باعث شده‌ايد تا در سال حدود 9 تن دياكسيد كربن توليد شود.
۲ـ از خودروي شخصي‌تان كمتر استفاده كنيد.
۳ـ از ميوه‌هايي استفاده كنيد كه توليد محل سكونتتان باشد يا در نزديك‌ترين محل سكونتتان توليد شده باشد. ميوه‌هاي وارداتي براي رسيدن به شما از هواپيما يا كشتي يا حداقل كاميون استفاده كرده‌اند.
۴ـ براي خشك كردن لباس‌هايتان از آفتاب كمك بگيريد و خشك‌كنِ ماشين لباسشويي‌تان را روشن نكنيد.
۵ـ خودرويتان را در دوره‌هاي منظم به محل‌هاي معاينه فني ببريد. با تنظيم موتور خودرو مي‌توانيد كمك بسيار زيادي به كاستن از دياكسيد كربن كنيد.
۶ـ اينترنت به تنهايي حدود يك درصد توليد دياكسيد كربن را به خود اختصاص داده است. بنابراين اگر كاري نداريد بيخودي در اينترنت نچرخيد. جدا از هدر دادن وقتتان، داريد به انتشار دياكسيد كربن در دنيا كمك مي‌كنيد.
۷ـ اگر يخچالتان برفك مي‌زند فكري به حالش كنيد. دارد به انتشار دياكسيد كربن مي‌پردازد.
۸ـ وقتي مي‌خواهيد آب بنوشيد، ظرف آب را از يخچال برداشته و در يخچال را ببنديد.
۹ـ اگر مي‌خواهيد ورزش كنيد، بهتر است در فضاهاي باز و طبيعي ورزش كنيد. ورزش كردن با تردميل‌ها و ابزارهاي ديگر در سالن‌هاي ورزشي به انتشار بيشتر گازكربنيك مي‌انجامد.
۱۰ـ در زمستان خانه‌تان را بيش از حد گرم نكنيد. بهتر است كمي لباس گرم‌تر بپوشيد.
۱۱ـ درختان و فضاي سبز را گسترش دهيد و آنهايي كه الان موجودند را مراقبت كنيد.
متهمان رديف اول توليد دي اکسيد کربن
۱ـ آتشفشان: بزرگ‌ترين عامل ايجاد دياكسيد كربن در سياره ماست، يك عامل طبيعي.
۲ـ پوسيدن گياهان: رتبه دوم را داراست. اين هم عاملي طبيعي است.
۳ـ اقيانوس‌ها: آب‌هاي سطحي اقيانوس‌ها براحتي دي‌اكسيدكربن آزاد مي‌كنند. اين هم يك عامل طبيعي است.
اين متهمان را نبايد عامل اصلي افزايش ميزان دياكسيد كربن دانست چون اينها طبيعي هستند و طبيعت مي‌داند چگونه از پسشان بربيايد.
۴ـ توليد انرژي الكتريكي (۳۷درصد)
۵ـ حمل و نقل زميني (خودروها ، قطار و...) ۲۱ درصد
۶ـ صنايع (۱۸ درصد)
۷ـ مصارف خانگي (۱۶ درصد)
۸ـ باقي موارد (۸ درصد)
متهمان رديف ۴ تا ۸ را عوامل انساني توليد گاز كربنيك مي‌ناميم و همين‌هاست كه براي طبيعت و سلامت ما مضر هستند. طبيعت نمي‌داند با آنها چگونه بايد برخورد كند.
آلاينده‌اي مثل دياكسيد كربن را مي‌توان متهم اصلي يا مظنون اصلي آلودگي هواي كره زمين پنداشت. اين مولكول حياتي امروزه متهم اصلي در تخريب محيط زيست زمين محسوب مي‌شود.
زمين در روزگاري دور مملو از دياكسيد كربن بود. اما با پيدايش و ظهور زيست‌منداني ساده (همچون پلانكتون‌ها و جلبك‌هاي سبز آبي و در نهايت گياهان) جو زمين به آرامي از اين ماده خالي و به ميزان اكسيژن آزادش افزوده شد.
به عبارت علمي، جو زمين از حالت كاهنده به حالت اكساينده درآمد، اما امروزه به نظر مي‌آيد اين جو دوباره به گذشته‌هايش تمايل بيشتري نشان مي‌دهد يا درست‌تر بگويم، ما آدم‌ها داريم كاري مي‌كنيم كه زمين و جو آن مملو از دياكسيد كربن شود.
دياكسيد كربن عامل اصلي گرمايش جهاني محسوب مي‌شود. جهانگرمايي فقط قضيه گرم شدن نيست، بلكه با دگرگوني دمايي و اقليمي همراه است. مثلا اين كه به دليل گرم شدن يك درجه (كم و بيش) در ۱۰۰ سال ميزان يخ‌هاي قطبي چه تغييري مي‌كنند به تنهايي مد نظر نيست. همين يك مورد يعني آب شدن يخ‌هاي قطبي مي‌تواند به كاهش ذخيره آب‌هاي شيرين كل كره زمين بينجامد.
حتما مي‌دانيد كه فقط ۲ درصد آب‌هاي كره زمين شيرين است و از اين مقدار هم ۹۰ درصدش به شكل يخ در مناطق قطبي قرار دارد و اگر اين يخ‌ها آب شود و بريزد داخل اقيانوس، يعني آب شيرين را از دست داده‌ايم. از سوي ديگر، اين آب شدن يخ‌هاي قطبي به تغيير مرزهاي جغرافيايي هم منجر مي‌شود. كشورهايي را كه ساحل‌هاي وسيع دارند و ارتفاعات آنچناني‌اي ندارند، در نظر بگيريد.
با بالا آمدن آب در اثر آب شدن يخ‌هاي قطبي، مردم اين كشورها بخش‌هاي بزرگي از سرزمينشان را زير آب رفته مي‌بينند (بيچاره هلند‌ي‌ها و...) و همين مورد به چه مهاجرت‌هايي از سر ناچاري منجر مي‌شود و تغيير و تغيير و تغيير.
حتي امروزه مطمئن هستيم افزايش دياكسيد كربن و در نتيجه گرمايش جهاني به كاستن پديده ابرناكي هم مي‌انجامد. به عبارتي جهانگرمايي باعث مي‌شود ميزان توليد ابرها و در نتيجه توليد نزولات جوي هم كاهشي معني‌دار پيدا كند. دنياي عجيب و به هم پيوسته‌اي داريم.
گاوها مقصر اصلي در توليد اكسيد كربن
شايد باور نكنيد، اما يكي از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين توليدكننده‌هاي گاز دياكسيد كربن در دنيا، گاوها هستند. آنها حجم زيادي علوفه مي‌خورند و انرژي آن را در بافت‌هاي ماهيچه‌اي (و چربي) خود ذخيره مي‌كنند تا به ما تحويل دهند و ما از اين انرژي ذخيره شده به عنوان غذا و منبع انرژي خود استفاده كنيم. اما اين گاوها براي اين‌كه اين كار را انجام دهند به سوخت و ساز روي مي‌آورند و در فرآيند هضم غذاي خود مقاديري هم گاز دي‌اكسيدكربن توليد مي‌كنند.
ميزان توليد گاز دياكسيد كربن گاوها زياد است. خب تا اينجاي كار مشكلي نيست، مشكل آنجاست كه ما تعداد بسيار زيادي از آنها را پرورش مي‌دهيم و نگه مي‌داريم.
اين گونه است كه گاوها مقام نخست توليد دياكسيد كربن را دارا هستند. از سوي ديگر انسان براي حمل و نقل خود بيش از ۱۰۰ سال است از موتور‌هاي احتراقي بهره مي‌برد. اين موتورها براي اين كه كار كنند، به سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي مي‌پردازند.
يعني سوخت فسيلي را با اكسيژن مخلوط كرده و مي‌سوزانند و از انرژي حاصل براي حركت استفاده مي‌كنند. در اين فرآيند هم يكي از محصولاتي كه ناخواسته توليد مي‌شود دياكسيد كربن است.
باز هم البته تكنولوژي‌هاي قديمي‌تر ميدان توليد دياكسيد كربنشان بيشتر از تكنولوژي‌هاي جديد است و علاوه بر آن تعداد بسيار زياد خودروهايي كه ما از آنها استفاده مي‌كنيم باعث افزايش شديد و روز افزون دي‌اكسيدكربن شده است.
علاوه بر خودروها و وسايل نقليه موتوري ديگر (هواپيما، ترن، كشتي و...) بسياري از صنايع نيز براي ايجاد حركت و چرخاندن چرخ‌هايشان به همين روش سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي روي مي‌آورند. مثلا براي توليد برق ما به نيروگاه‌هاي حرارتي روي مي‌آوريم.
آنها هم توليد كننده‌هاي دياكسيد كربن‌اند كه به شكل صنعتي در حال اين كار هستند. مصارف خانگي ديگري كه با سوختن همراهند، مثلا پخت و پز يا گرمايش هم در اين فرآيند نقش بازي مي‌كنند.
چه بايد بكنيم؟
مثل هر پرونده جنايي ديگر، وقتي متهم اصلي شناخته شد بايد متهم را گرفت و اگر جرمش اثبات شد او را به سزاي اعمالش(مثلا حبس) رساند. در اين مورد نيز همين گونه است. مي‌دانيم كه دي‌اكسيدكربن عامل بسياري از مشكلات زيست‌محيطي است.
اما اين مولكول بر خلاف همتايان ديگرش (گازهاي گلخانه‌اي مانند متان) در صنايع كاركرد آنچناني ندارند كه بتوانيم از آنها استفاده كنيم. پس واقعا تنها كاري كه با آن مي‌توانيم بكنيم اين است كه با صرف هزينه‌هاي گزاف او را گرفته و حبس كنيم. در فرآيندي كه به آن تثبيت يا حبس دي‌اكسيدكربن مي‌گوييم، اين مولكول را گرفته و در جايي امن ذخيره مي‌كنند. اين فرآيند بسيار حساس و البته پر هزينه است. براي اين‌كه بتوان دياكسيد كربن را حبس كرد، روش‌هاي زيادي وجود ندارد.
پس از آن‌كه گاز كربنيك (دياكسيد كربن) را جداسازي كرديم بايد آن را در مخازني محكم تا ابد نگهداري كنيم. بهترين مخازني كه تا كنون براي اين امر شناخته شده است، مخازن طبيعي و حفره‌هاي غيرقابل نفوذ زيرزميني است. مثلا چاه‌هاي نفتي كه امروزه به بركت طمع بشري خالي از نفت هستند.
اينها مخازن خوبي هستند.كل اين فرآيند براي هر تن گاز كربنيك چيزي حدود ۲۷ تا ۷۰ دلار هزينه در بر دارد. شايد خود اين مبلغ چندان بزرگ به نظر نيايد، اما وقتي بدانيد مثلا در همين كشور خودمان ايران، سالانه بيش از ۲۲ ميليون تن دياكسيد كربن توليد مي‌شود (حدود ۲ درصد از كل توليد جهان) آن وقت متوجه مي‌شويد كه جمع‌آوري دياكسيد كربن چه ميزان خسارت مالي به ما وارد مي‌كند (براي تثبيت اين مقدار دياكسيد كربن به رقمي حدود ۵۹۴ ميليون تا يك ميليارد و ۵۴۰ ميليون دلار در هر سال نياز داريم).
اين مبلغ با بخشي از درآمد نفتي ايران برابري مي‌كند. به نظرتان شايسته است كه چنين مبلغي را براحتي از دست بدهيم؟ به نظر كه اين طور نمي‌آيد.
و سخن آخر
عدم توليد دياكسيد كربن تقريبا يك شوخي محسوب مي‌شود. بسياري از فعاليت‌هاي ما ناخواسته به توليد دياكسيد كربن منجر مي‌شود. حتي ديدنِ يك صفحه اينترنتي هم در توليد دياكسيد كربن نقش دارد، بنابراين همه ما وقتي مسوول توليد اين ماده‌ايم پس مسووليتمان را بپذيريم و در رفع آن هم بكوشيم. همه ما. به همين سادگي.
راهكارهاي ساده براي كاستن توليد دياكسيد كربن
۱ـ گوشت قرمز كمتري مصرف كنيد. اگر روزانه فقط ۴۵۰ كيلوكالري گوشت قرمز مصرف كنيد باعث شده‌ايد تا در سال حدود 9 تن دياكسيد كربن توليد شود.
۲ـ از خودروي شخصي‌تان كمتر استفاده كنيد.
۳ـ از ميوه‌هايي استفاده كنيد كه توليد محل سكونتتان باشد يا در نزديك‌ترين محل سكونتتان توليد شده باشد. ميوه‌هاي وارداتي براي رسيدن به شما از هواپيما يا كشتي يا حداقل كاميون استفاده كرده‌اند.
۴ـ براي خشك كردن لباس‌هايتان از آفتاب كمك بگيريد و خشك‌كنِ ماشين لباسشويي‌تان را روشن نكنيد.
۵ـ خودرويتان را در دوره‌هاي منظم به محل‌هاي معاينه فني ببريد. با تنظيم موتور خودرو مي‌توانيد كمك بسيار زيادي به كاستن از دياكسيد كربن كنيد.
۶ـ اينترنت به تنهايي حدود يك درصد توليد دياكسيد كربن را به خود اختصاص داده است. بنابراين اگر كاري نداريد بيخودي در اينترنت نچرخيد. جدا از هدر دادن وقتتان، داريد به انتشار دياكسيد كربن در دنيا كمك مي‌كنيد.
۷ـ اگر يخچالتان برفك مي‌زند فكري به حالش كنيد. دارد به انتشار دياكسيد كربن مي‌پردازد.
۸ـ وقتي مي‌خواهيد آب بنوشيد، ظرف آب را از يخچال برداشته و در يخچال را ببنديد.
۹ـ اگر مي‌خواهيد ورزش كنيد، بهتر است در فضاهاي باز و طبيعي ورزش كنيد. ورزش كردن با تردميل‌ها و ابزارهاي ديگر در سالن‌هاي ورزشي به انتشار بيشتر گازكربنيك مي‌انجامد.
۱۰ـ در زمستان خانه‌تان را بيش از حد گرم نكنيد. بهتر است كمي لباس گرم‌تر بپوشيد.
۱۱ـ درختان و فضاي سبز را گسترش دهيد و آنهايي كه الان موجودند را مراقبت كنيد.
متهمان رديف اول توليد دي اکسيد کربن
۱ـ آتشفشان: بزرگ‌ترين عامل ايجاد دياكسيد كربن در سياره ماست، يك عامل طبيعي.
۲ـ پوسيدن گياهان: رتبه دوم را داراست. اين هم عاملي طبيعي است.
۳ـ اقيانوس‌ها: آب‌هاي سطحي اقيانوس‌ها براحتي دي‌اكسيدكربن آزاد مي‌كنند. اين هم يك عامل طبيعي است.
اين متهمان را نبايد عامل اصلي افزايش ميزان دياكسيد كربن دانست چون اينها طبيعي هستند و طبيعت مي‌داند چگونه از پسشان بربيايد.
۴ـ توليد انرژي الكتريكي (۳۷درصد)
۵ـ حمل و نقل زميني (خودروها ، قطار و...) ۲۱ درصد
۶ـ صنايع (۱۸ درصد)
۷ـ مصارف خانگي (۱۶ درصد)
۸ـ باقي موارد (۸ درصد)
متهمان رديف ۴ تا ۸ را عوامل انساني توليد گاز كربنيك مي‌ناميم و همين‌هاست كه براي طبيعت و سلامت ما مضر هستند. طبيعت نمي‌داند با آنها چگونه بايد برخورد كند.