كبد عامل اصلي سم زدايي در بدن است و سلامت ما تا اندازه ي زيادي به سلامت و كاركرد درست اين عضو بستگي دارد. هر گونه ماده ي غذايي كه توسط روده ها جذب شود، بايد پيش از ورود به سيستم جريان خون از كبد عبور كند.
هر روز كبد پذيراي مقاديري سم است كه توسط محتويات روده، غذاهايي كه مي خوريم، آبي كه مي نوشيم، داروهايي كه مصرف مي كنيم و هوايي كه تنفس مي كنيم، وارد آن مي شود.
وقتي كبد درست كار نكند، فرد احساس سستي و بي حالي كرده و دچار تهوع و استفراغ خواهد شد.
كاركرد كبد روي چشم ها نيز تاثير مي گذارد و يك چشم قرمز و پرخون مي تواند از كبد كم كار خبر دهد.
كبد يك عضو بسيار حياتي براي بدن است. اين عضو با وزن تنها 1/5 كيلوگرم، 500 كار متفاوت انجام مي دهد كه مهم ترين وظيفه ي آن متابوليسم پروتئين ها، كربوهيدرات ها و چربي ها است. كبد همچنين عمل ذخيره سازي و فعال سازي ويتامين ها و مواد معدني را انجام مي دهد، توليد صفرا مي كند كه براي هضم و جذب چربي ها لازم است، آمونياك را كه بسيار سمي است با تبديل به اوره از خون پاك و سم زدايي مي كند. انواع پروتئين هاي خوني و فاكتورهاي انعقادي در كبد ساخته مي شوند.
كبد همچنين استروئيدها را متابوليزه مي كند، داروها و الكل را از خون پاك مي كند و باكتري ها و مواد زائد را از خون مي گيرد. تقريبا 1500 سي سي خون در دقيقه از كبد عبور مي كند. اگر كبد فردي را برداريم، فرد ظرف 24 ساعت مي ميرد، با اين حال انسان مي تواند با 10 تا 20 درصد كبد خود زنده بماند. كبد بيشترين سهم مصرف انرژي پايه را نيز به خود اختصاص مي دهد(29 درصد متابوليسم پايه).
حالا براي مراقبت از كبد خود بايد چه كرد تا اين عضو مهم آسيب نبيند و بتواند وظايفش را به درستي انجام دهد؟
پروتئين ها
مطالعات بر روي موش ها نشان داده اند كه مكمل هاي پروتئين مي توانند به بازسازي كبد هاي آسيب ديده كمك كنند و به گفته ي دانشمندان مي توان اميدوار بود كه اين نتيجه درباره ي انسان نيز به دست آيد و از اين روش بتوان براي ترميم كبد هاي آسيب ديده نيز استفاده كرد.
افرادي كه در زمينه ي پرورش اندام كار مي كنند براي اين كه بدن شان عضله بسازد، مكمل پروتئين وي (Whey) مصرف مي كنند. اين پروتئين كه در جريان فرآيند تبديل شير به پنير به دست مي آيد، به طور طبيعي در فرآورده هاي لبني يافت مي شود، ولي كيفيت آن قابل مقايسه با پودر پروتئين وي نيست. مكمل اين پروتئين بيشترين مقدار از اسيدهاي آمينه ي شاخه دار را در خود دارد كه به BCAA معروف هستند. اين ماده به ساخت عضلات كمك مي كند.
با وجودي كه پروتئين وي براي ساخت عضلات مفيد است، ولي مقادير بيش از حد آن به كبد آسيب مي زند؛ پس قبل از مصرف چنين مكملي حتما با يك متخصص مشورت كنيد و آن را مطابق دستور پزشك و دوز توصيه شده استفاده نماييد. يادتان باشد كه هيچ گاه هيچ مكمل ويتامين يا مواد معدني را بدون دستور پزشك و سرخود مصرف نكنيد. اين مواد در عين مفيد بودن اگر بيش از اندازه مصرف شوند به بدن آسيب هايي وارد مي كنند كه گاه جبران ناپذير خواهد بود.
ماست
مطالعات نشان داده اند كه خوردن روزانه ي ماست مي تواند از ابتلا به بيماري هاي كبدي پيشگيري كند. خوردن ماست از بروز عارضه ي كبد چرب جلوگيري مي كند.
مواردي كه به كبد آسيب مي رساند عبارت هستند از:
1خوردن زياد : پر خوري به كبد هم مانند ساير اعضاي بدن آسيب مي رساند.
2- بد خوردن: مثلا خوردن زياد محصولات تهيه شده از آرد تصفيه شده، غذاهاي آماده، شكر زياد، چيپس و ...
3- رژيم كم پروتئين، پُر كربوهيدرات، پُر چربي. به خصوص رژيم غذايي سرشار از چربي هاي اشباع و روغن هاي هيدروژنه.
4- موادي همچون الكل، نيكوتين سيگار، كافئين و ...
5- انواع داروهاي خوراكي مثلا قرص هاي ضد بارداري.
6- بسياري از افزودني هاي مواد غذايي
توصيه هايي براي سلامت كبد:
* از گوشت قرمز، قند ساده و غذاهاي سرخ شده كمتر استفاده كنيد.
* از نوشيدن زياد از حد قهوه و چاي پُررنگ اجتناب كنيد.
* از منابع غذايي پتاسيم بيشتر استفاده كنيد مثل موز، كشمش، آلو، بادام و انواع سبزيجات.
* آب زياد بنوشيد. سعي كنيد هر ساعت مقداري آب بخوريد.
* سبزيجات خام بيشتر مصرف كنيد.
* آب هويج و آب چغندر بيشتر مصرف كنيد.
* روغن مايع مصرف كنيد و از كره، مارگارين، روغن جامد و دنبه اجتناب كنيد.
* ويتامين K براي جلوگيري از سيروز كبدي مفيد است، البته نه به صورت مكمل.
* از مصرف زياد ويتامين A پرهيز كنيد، بدين منظور نبايد روغن كبد ماهي زياد مصرف كنيد. هر كس كه بيشتر از 50000 IU ويتامين A، به مدت يك سال مصرف كرده بايد اين دريافت را كاهش دهد و بهتر است كه از منابع حاوي پيش ساز ويتامين A يعني بتا كاروتن، مانند هويج، زردآلو، طالبي و ... استفاده كند.
* هرگز مرغ، ماهي يا گوشت خام يا نيم پز نخوريد زيرا خطر شديد عفونت با باكتري ها، انگل ها و ...را به همراه دارد.
* ليمو يكي از بهترين دوستان كبد است. بيشتر ليمو بخوريد.
* كوآنزيم Q10 ، به رساندن اكسيژن به كبد كمك مي كند.
* لسيتين از تجمع چربي در كبد جلوگيري مي كند.
* از ملين هاي قوي استفاده نكنيد. اما هميشه از بروز يبوست جلوگيري كنيد.
* از دود سيگار و الكل دوري كنيد.