بيماري سلياك يك مشكل گوارشي است كه در پي مصرف پروتئين گلوتن بروز مي‌كند و علائم آن گاهي به شدت مشكل ساز مي‌شود.
اين بيماري به پرزهاي روده كوچك آسيب مي‌رساند و سبب اختلال در جذب مواد مغذي مي‌شود. افراد مبتلا به سلياك پروتئيني موسوم به گلوتن را كه در نان، پاستا، كلوچه‌ها، پيتزا و بسياري از غذاهاي ديگر حاوي گندم، جو و چاودار موجود است، نمي‌توانند تحمل كنند. زماني كه بيماران مبتلا به سلياك غذاهاي حاوي گلوتن مصرف مي‌كنند سيستم ايمني بدن آنها پاسخي را به صورت تخريب روده كوچك منعكس مي‌كند. اين تخريب به خصوص در پرزهاي انگشتانه‌اي روده كه مواد مغذي را جذب مي‌كنند، بروز مي‌نمايد. در پي آسيب ديدن پرزهاي روده، فرد مبتلا بدون توجه به مقدار غذايي كه مي‌خورد به سوء تغذيه مبتلا مي‌شود.
سايت اينترنتي مركز تخصصي مايوكلينيك در مقاله‌اي در اين باره آورده است: به دليل اينكه سيستم ايمني بدن خود فرد موجب تخريب و آسيب ديدگي پرزهاي روده كوچك مي‌شود اين بيماري به عنوان يك بيماري خود ايمني تلقي مي‌شود.
سلياك بيماري وراثتي است كه از نسلي به نسل ديگر و در خانواده منتقل مي‌شود. گاهي اوقات اين بيماري براي اولين بار در پي يك رژيم غذايي بعد از عمل جراحي، بارداري، زايمان، عفونت‌هاي ويروسي يا استرس‌هاي روحي فعال مي‌شود. در برخي از بيماران علائم سلياك از دوران كودكي و در برخي ديگر از دوران بزرگسالي بروز مي‌كند.
يكي از عوامل مهم در زمان و نحوه آغاز بيماري، مدت زمان تغذيه با شيرمادر است. به اين معني كه هر چه مدت تغذيه با شير مادر بيشتر باشد، علائم بيماري ديرتر بروز مي‌كنند و همچنين معمولي‌تر هستند. به طور معمول بيماري سلياك مي‌تواند موجب بروز دردهاي شكمي و اسهال شود اما در نهايت كاهش جذب ريزمغذي‌ها در اين بيماري منجر به فقر و كمبود ويتامين‌ها و در نتيجه موجب بروز مشكلات در سيستم عصبي، استخوان‌ها، كبد و ساير اعضاي حياتي بدن مي‌شود.
به گفته متخصصان گوارش در اين مركز، بيماري سلياك درمان خاصي ندارد اما مي‌توان با تغيير در رژيم غذايي، اين بيماري را به شيوه‌اي موثر در كنترل درآورد.
در ادامه اين مقاله آمده است: براي بيماري سلياك علائم و نشانه‌هاي خاصي وجود ندارد اما اكثر اين بيماران شكايت‌هاي معمول از مشكلاتي چون اسهال متناوب، درد شكم و نفخ دارند. اما گاهي اوقات مبتلايان به سلياك هيچ يك ازعلائم گوارشي را ندارند. همچنين علائم سلياك مي‌تواند شبيه به علائم ساير بيماريها مثل سندرم روده تحريك پذير (BS)، زخم‌هاي معده، بيماري كرون، عفونت‌هاي انگلي و كم خوني باشند.
در برخي موارد اين بيماري خود را به روشهاي نامحسوس‌تري بروز مي‌دهد كه عبارتند از:
- تحريك پذيري يا افسردگي
- كم خوني
- آشفتگي معده
- درد مفاصل
- گرفتگي‌هاي عضلاني
- خارش‌هاي پوستي
- زخم‌هاي دهان
- اختلالات دنداني و استخواني (مانند پوكي استخوان)
- احساس سوزش در پاها (نوروپاتي)
همچنين برخي از نشانه‌هاي سوء جذب ريزمغذي‌ها ناشي از اين بيماري عبارتند از:
- كاهش وزن
- اسهال
- انقباضات شكمي – نفخ و ورم شكم
- ضعف و خستگي عمومي
- تغيير رنگ و وضعيت مدفوع
- كندي رشد در كودكان
- پوكي استخوان
يكي ديگر از بيماريهاي جدي ناشي از سلياك «درماتيت هرپتي فرم» است. اين بيماري يك اختلال پوستي مزمن است كه با ثبورات جلدي و خارش‌دار در نواحي آرنج‌ها، زانوها و بالاي ران‌ها بروز مي‌كند. عامل اين اختلال آنزيم «ترانس گلوتاميناز» پوست است. عدم تحمل گلوتن مي‌تواند موجب بروز علائم اين عارضه پوستي شود. اين اختلال علاوه بر مصرف دارو براي كنترل خارش پوست با مصرف رژيم غذايي عاري از گلوتن قابل درمان است.
بنابراين گزارش، اساس درمان سلياك، رژيم غذايي فاقد گلوتن است كه در آن كليه مواد غذايي حاوي گلوتن حذف مي‌شوند. در اكثر افراد، رعايت رژيم ذكر شده موجب توقف علائم بيماري مي‌شود با رعايت اين رژيم آسيب‌هاي ايجاد شده در روده كوچك به تدريج ترميم و از آسيب‌هاي بيشتر جلوگيري مي‌شود.
در رژيم غذايي فاقد گلوتن، مصرف كليه مواد غذايي حاوي گندم، جو، چاودار، بيشتر حبوبات، ماكاروني، غلات و اكثر غذاهاي فرآوري شده ممنوع است. اين بيماران بايد رژيمي متعادل با انواع غذاها شامل نان و ماكاروني داشته باشند. براي مثال به جاي آرد گندم از آرد سيب‌زميني، برنج، سويا و آرد لوبيا استفاده كنند. برنج، ذرت (بلال)، برنج وحشي، لوبياي سويا و دانه آفتاب گردان فاقد گلوتن هستند. براي اين بيماران مصرف مكمل‌هاي غذايي شامل املاح معدني و ويتامين‌ها براي جبران سوءتغذيه توصيه مي‌شود.