افرادي كه دچار بيماري سلياك هستند، قادر به مصرف گلوتن نمي‌باشند. گلوتن، پروتئيني است كه در گندم، جو و ديگر غلات يافت مي‌شود. در اين افراد با مصرف گلوتن، روده كوچك تخريب مي‌شود. بيشتر مواد غذايي در روده كوچك جذب مي‌شوند. تخريب روده باعث مي‌شود كه مواد مغذي به بدن نرسد و خود موجب سوء تغذيه گردد.
دليل بيماري سلياك
علت واقعي اين بيماري هنوز ناشناخته مي‌باشد. لايه‌هاي روده كوچك داراي پرزهاي ريزي به نام ويلي (villi) مي‌باشد. ويلي به جذب مواد مغذي كمك مي‌كند. هنگامي كه بيمار سلياكي، غذاي داراي گلوتن بخورد، سيستم ايمني بدن، ويلي ها را تخريب مي‌كند. در نتيجه، مواد مغذي از بدن دفع مي‌شوند.
بيماري سلياك، يك بيماري ژنتيكي مي‌باشد. زنان نسبت به مردان، بيشتر به اين بيماري دچار مي‌شوند. در كودكان، بعد از 3 تا 6 ماهگي كه غذاي فاقد گلوتن خوردند، اين بيماري برطرف مي‌شود. در بزرگسالان، 2 تا 3 سال ممكن است طول بكشد تا بهبود يابند.
علائم بيماري سلياك
نفخ، اسهال، يبوست، سوء هاضمه، دل‌درد، خستگي، درد عضلات، كاهش اشتها، عدم تحمل لاكتوز، تهوع و استفراغ، مدفوع خوني يا چرب، خارش پوست.
به خاطر كمبود ويتامين و املاح ممكن است علائم زير نيز ديده شوند:
كبودي پوست، عصبانيت و افسردگي، كم پشتي موها، قطع قاعدگي، گرفتگي عضلات، خون‌ريزي بيني، صرع، تخريب اعصاب، بي حسي دست‌ها و پاها، كوتاهي قد.
علائم سلياك در كودكان
- آسيب ميناي دندان
- تغيير رنگ دندان
- تاخير در سن بلوغ
- اسهال، يبوست، مدفوع بد بو و چرب، تهوع و استفراغ
- زودرنج و داد و بيداد كن
- رشد كم و كوتاه قد نسبت به همسالان خود
- كمبود كلسيم و كمبود توده استخواني
درمان بيماري سلياك
* عدم مصرف مواد غذايي حاوي گلوتن
* تامين ويتامين و املاح جذب نشده مثل آهن، كلسيم، فيبر، ويتامين‌هاي B1، B2، B3 ، B12، K ، D و فولات
* افزايش وزن
آزمايشات لازم براي بيمار سلياك
- آزمايش خون شامل اندازه گيري آلبومين، فسفاتاز آلكالين، فاكتورهاي انعقادي خون، كلسترول، شمارش گلبول‌هاي خوني، آنزيم‌هاي كبدي و زمان انعقاد خون (پروترومبين).
- اگر آزمايش خون، نشان دهنده بيماري سلياك بود، بيوپسي نيز انجام مي‌شود، يعني يك قطعه از بافت دئودنوم (اولين قسمت روده باريك) برداشته مي‌شود و در آن، سطح ويلي را مشاهده مي‌كنند.
- تست ژنتيكي خون نيز براي تعيين اين‌كه در معرض خطر قرار داريد يا نه، مهم است.
افراد مبتلا به بيماري سلياك نبايد از مواد غذايي حاوي گلوتن استفاده كنند، زيرا در غير اين صورت دچار عوارض خواهند شد
عوارض سلياك
اگر بيماران دچار سلياك، رژيم غذايي فاقد گلوتن مصرف نكنند، ممكن است دچار عوارض زير شوند:
1- اختلال خود ايمني از قبيل آرتريت روماتوئيد
2- لوپوس اريتماتوي سيستميك: اين بيماري ممكن است پوست، مفاصل، كليه‌ها، مغز و ديگر اندام‌ها را تحت تاثير قرار دهد. اين بيماري يك اختلال خود ايمني مي‌باشد، به اين معنا كه سيستم ايمني بدن به بافت‌هاي سالم حمله مي‌كند.
3- سندرم شوگرن (Sjogren syndrome)، يك اختلال خود ايمني است كه در آن غدد توليد اشك و بزاق از بين مي‌روند. اين وضعيت ممكن است كليه‌ها و ريه‌ها را تحت تاثير قرار دهد.
4- بيماري آديسون: در اين بيماري غدد فوق كليه به مقدار كافي هورمون ترشح نمي‌كنند.
5- سندرم داون: يك بيماري ژنتيكي مي‌باشد. در اين بيماري، يك كروموزوم بيشتر وجود دارد. به عبارت ديگر، فرد مبتلا داراي 47 كروموزوم مي‌باشد. سر اين افراد كوچك‌تر و داراي شكلي غير معمولي مي‌باشد.
6- سرطان روده كوچك يا لنفوم روده
7- عدم تحمل به لاكتوز : لاكتوز، قند موجود در شير و لبنيات مي‌باشد و هنگامي‌كه بدن به مقدار كافي آنزيم لاكتاز را نسازد، به وجود مي‌آيد.
8- بيماري تيروئيد
9- ديابت نوع يك: اگر لوزالمعده به اندازه كافي انسولين توليد نكند، ديابت نوع يك به وجود خواهد آمد.
10- بيماري هاي استخواني (پوكي استخوان، شكستگي استخوان و كج شدن ستون فقرات)
11- كم خوني
12- كاهش قند خون
13- ناباروري و سقط جنين
14- بيماري هاي كبدي
مواد غذايي كه فاقد گلوتن مي‌باشند
ميوه‌ها، سبزيجات، گوشت گاو، مرغ، ماهي، آجيل، تخم مرغ، گل هميشه بهار، ذرت، برنج، ارزن، كتان، عدس، سيب زميني و سويا.
مواد غذايي كه داراي گلوتن مي‌باشند
گندم، نشاسته گندم، سبوس گندم، بيسكويت گندم، آرد گندم (به طور كلي هر غذايي كه در آن گندم به كار رفته است)، گندم سياه، جو و چاودار.
غذاهايي كه ممكن است حاوي گندم، جو و چاودار باشند
آبنبات، سوسيس، ويفر، سيب زميني سرخ شده، شيره گوشت يا آبگوشت، شيرين بيان، مالت، خمير فطير، سس ها، چيپس سيب زميني، چيپس ذرت، سوپ‌ها و سس سويا.