غش كردن را بيهوش شدن و از دست دادن موقت هوشياري به طور ناگهاني و بـراي مدتي كوتاه در نتيجه‌ي نرسيدن خون كافي به مغز تعريف مي‌كنند.
بسياري از ما در طول زندگي شاهد از حال رفتن يا به اصطلاح غش كردن اطرافيان و نزديكان خود بوده‌ايم، يا در بسياري از مواقع در فيلم‌ها و سريال‌هاي تلويزيوني، افرادي را كه در اثر شنيدن يك خبر ناخوشايند مدت كوتاهي به اين حالت دچار مي‌شوند، ديده‌ايم.
دكتر نورالدين صدرالاسلامي، متخصص مغز و اعصاب مي‌گويد:
هنگامي كه جريان خون به مغز كم شود، مغز كنترل خود را روي اعضاي بدن از دست مي‌دهد، لذا قدرت و هوشياري‌اش كم شده يا از بين مي‌رود و فرد غش مي‌كند.
اگر غش كردن با يك مشكل جدي پزشكي همراه نباشد، اين عارضه معمولاً بعد از چند ثانيه يا چند دقيقه برطرف شده و فرد دوباره هوشيار مي‌شود.
علايم
آشنايي با نشانه‌هاي غش كردن، بسيار مهم است، زيرا عدم اطلاع از علائم اين عارضه مي‌تواند سبب به خطر انداختن جان فرد شود.
دكتر صدرالاسلامي با بيان اين كه فردي كه در حال غش كردن است، به دليل رسيدن خون كمتر به پوست، ابتدا دچار رنگ‌پريدگي شده و سپس هوشياري خود را از دست مي‌دهد، مي‌افزايد: احساس سبك شدن سر بـه طور ناگهاني، ضعف عمومي، تاري ديد ناگهاني و احساس صدايي مثل سوت در گوش، تهوع و استفراغ، رنگ پريدگي و تعريق، گزگز دست و پا، نبض ضعيف، تنفس سطحي و افت فشار خون و در نهايت از دست دادن تعادل، سقوط و بيهوش شدن از علايم شايع غش هستند.
علل
شايع‌ترين علت غش، بروز شوك عروقي است. اين متخصص مغز و اعصاب مي‌گويد: غش مي‌تواند در يك فرد كاملاً سالم در اثر يك عكس‌العمل عاطفي نظير شنيدن خبري ناراحت‌كننده يا حتي خوب، ديدن صحنه‌اي ناخوشايند (شوك هيجاني)، درد شديد، ترس و استرس، خستگي مفرط، ايستادن طولاني، گرما، برخاستن ناگهاني از حالت خوابيده به نشسته يا ايستاده، سوءتغذيه، كم‌خوني، فقدان هواي تازه يا حتي مصرف داروهاي غيرمجاز روان‌گردان باشد.
اين عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي كردستان توضيح مي‌دهد: حملات غش همچنين ممكن است متعاقب يك سري بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي، علل عصبي، افت قند خون و همچنين شل شدن ناگهاني عروق بدن در اثر محرك‌هاي داخلي يا خارجي نظير سنكوپ سينوس كاروتيد، سنكوپ دفع ادرار، سنكوپ عصبي و قلبي و همچنين كاهش حجم خون به دليل خون‌ريزي، اسهال و استفراغ شديد نيز ديده شود.
برخورد با بيمار
هرچند اين عارضه در اغلب موارد ممكن است داراي اهميت پزشكي نيست، اما در مواردي مي‌تواند نشان از يك بيماري جدي در فرد نيز باشد.
دكتر صدرالاسلامي با بيان اين كه معمولاً در عرض يك دقيقه دراز كشيدن، جريان خون فرد غش كرده به حالت قبلي بازگشته و هوشياري دوباره باز خواهد گشت، مي‌گويد: بايستي بيمار در وضعيت درازكش قرار گرفته و پاها بالاتر از سر قرار گيرد تا جريان خون به سمت مغز برود. در صورتي كه امكان دراز كشيدن نباشد، مي‌توان سر بيمار را در حالت نشسته وسط دو زانو قرار داد.
مي‌توان با پاشيدن كمي آب سرد به صورت بيمار يا وارد كردن محركي به او باعث انقباض دوباره عروق بدن فرد و برگشت به حالت هوشياري شد، اما اگر فرد به محرك‌ها پاسخ نداد، ارزيابي علائم حياتي (نبض و تنفس) و در صورت لزوم، اقدامات اوليه چون احياي قلبي و ريوي تا رساندن بيمار به مراكز درماني ضروري است.
توصيه
غش كردن و بيهوشي را بايد مانند يك فوريت پزشكي تحت درمان قرار داد تا هنگامي كه نشانه‌ها برطرف و علت آن مشخص شود.
تا موقعي كه بيمار، هوشياري نسبي خود را به دست نياورده است، از دادن مايعاتي نظير آب قند يا خوراكي ديگر به او خودداري شود، زيرا آب قند در حالتي كه هوشياري فرد كامل نيست، به داخل ريه‌ها وارد شده و باعث اختلالات تنفسي و حتي خفگي خواهد شدممكن است نبض فرد ضعيف و كند باشد، بنابراين به دقت او را بررسي كنيد:
1) اگر نفس نمي‌كشد، ممكن است مشكل جدي‌تر از يك حمله غش باشد. بلافاصله به اورژانس زنگ بزنيد و احياي قلب و ريه را آغاز كنيد.
2) اگر نفس مي‌كشد پاهاي بيمار را روي صندلي يا هر شيء بلند بگذاريد، به طوري كه پاها بالاتر از سر قرار گيرند. اين وضعيت به نيروي جاذبه اين امكان را مي‌دهد تا خون را به سمت مغز بكشد. كمربند، يقه يا هر لباس تنگي را شل كنيد. اغلب فرد به سرعت هوشياري خود را باز مي‌يابد.
3) ساير علايم و نشانه‌ها را بررسي كنيد و ببينيد آيا بيمار درد قفسه سينه دارد يا نه؟ آيا مشكل تنفسي واضح در او وجود دارد؟
4) آيا بيمار از خواب‌رفتگي اندام يا ادامه ضعف عضلاني شاكي است؟ اين‌ها ممكن است علايم يك بيماري زمينه‌اي باشند، در صورت بروز هر كدام از اين علايم و نشانه‌ها به سرعت به اورژانس مراجعه كنيد.
5) هنگامي كه حمله غش و ضعف تمام شد، رنگ چهره بيمار به حالت طبيعي برمي‌گردد. اغلب اوقات ممكن است تا مدتي پس از غش، فرد همچنان احساس ضعف و بي‌حالي داشته باشد، بنابراين استراحت كردن و صحبت كردن به مدت چند دقيقه كمك كننده است.
6) اگر در اثر غش كردن و زمين خوردن فرد دچار آسيب‌هايي شده، هر نوع كوفتگي، كبودي يا جراحت را مداوا كنيد و اگر اين صدمات جدي است از اورژانس تقاضاي كمك كنيد.
كمك‌هاي اوليه
براي كمك به شخصي كه غش كرده يا احساس مي‌كند در شرف غش كردن است، چند كار مي‌توانيد انجام دهيد:
- ابتدا او را در وضعيت درازكش قرار دهيد. اگر كسي در وضعيت نشسته يا ايستاده از ضعف و سرگيجه شكايت دارد، او را بخوابانيد. اگر جايي براي اين كار نيست از او بخواهيد در وضعيت نشسته، به جلو خم شود و سرش را بين زانوها قرار دهد. اين كار به افزايش جريان خون مغز كمك مي‌كند. اگر شخصي غش كرده و هنوز در وضعيت نشسته است، فوراً او را به روي زمين بخوابانيد.
- اگر حمله غش باعث زمين خوردن فرد شده است، او را به پشت بخوابانيد.
افرادي كه هوشياري خود را از دست مي‌دهند گاهي استفراغ مي‌كنند، از اين رو بايد به دقت راه هوايي بيمار را بررسي و از باز بودن آن اطمينان حاصل كنيد. همين‌طور علايم حياتي او را بررسي كنيد. براي مثال، آيا نفس مي‌كشد؟ آيا مي‌توانيد نبض او را لمس كنيد؟