آيا مي‌دانيد رنگ و بوي ادرار مي‌تواند نشان‌دهنده سلامت فرد يا ابتلا به يك بيماري خاص باشد؟ رنگ و بوي ادرار و همچنين تعداد دفعات دفع ادرار، همگي عوامل مهمي هستند كه نبايد از آنها غافل شد.
رنگ ادرار از زرد كمرنگ تا زرد تيره تغيير مي‌كند؛ البته اين تفاوت رنگ مي‌تواند تا حدي نشان‌دهنده غليظ يا رقيق بودن ادرار باشد.
با اين حال گاهي شرايطي پيش مي‌آيد كه رنگ ادرار در اين محدوده طبيعي نيست. البته در اغلب موارد، تغييرات رنگ ادرار خطري ندارد و به زودي برطرف مي‌شود. اين تغييرات مي‌تواند به دليل مصرف ماده غذايي خاص، داروها يا مكمل‌هاي غذايي ايجاد شود.
با اين حال، گاهي اوقات نيز اين تغييرات نشانه بيماري يا عفونتي جدي است كه بايد به آن توجه كرد. بنابراين بهتر است درباره تغيير رنگي كه به دارو يا غذاي خاصي مربوط نيست، با پزشك مشورت كنيد.
چه زماني تغيير رنگ ادرار طبيعي است؟
رنگ طبيعي ادرار با توجه به ميزان آبي كه در طول روز مي‌نوشيد تغيير مي‌كند؛ هر چه مايعات بيشتري بنوشيد، ادرار رقيق تر و رنگ آن كمرنگ‌تر مي‌شود. در مقابل هرچه كمتر از مايعات استفاده كنيد، ادرار غليظ‌تر مي‌شود و رنگ تيره‌تري پيدا مي‌كند؛ به همين دليل كم‌آبي شديد باعث مي‌شود رنگ ادرار، تيره و كهربايي شود.
اما گاهي رنگ ادرار از اين محدوده خارج مي‌شود و رنگ‌هايي غيرطبيعي مانند قرمز، قهوه‌اي تيره و آبي به خود مي‌گيرد. به ياد داشته باشيد اگر متوجه وجود خون در ادرار شديد، بايد سريعا به پزشك مراجعه كنيد.
وجود خون در ادرار خيلي معني دارد، بدخيم بودن يا خيلي جدي بودن. از اين رو در صورت ديدن خون در ادرار بايد سريعا به پزشك مراجعه كرد
علت تغيير رنگ ادرار چيست؟
تغيير رنگ ادرار معمولا به دليل مصرف مواد غذايي خاص، داروها يا رنگ‌هاي خوراكي است، به عنوان مثال رنگي كه در مواد غذايي مخصوص كودكان استفاده مي‌شود، ممكن است موجب تغيير رنگ ادرار آنها شود. البته فراموش نكنيد، در شرايطي خاص نيز بيماري‌ها مي‌توانند عامل تغيير رنگ ادرار باشند.
اگر ادرار به بي‌رنگي آب باشد، احتمالا مربوط به اين باشد كه آب زيادي نوشيده‌ايد و به اين دليل كه مثانه پر مي‌شود، بايد چندين بار در روز به دستشويي برويد. داشتن رنگ ادرار روشن، جاي هيچ نگراني ندارد.
اگر رنگ ادرار قهوه‌اي يا قهوه‌اي تيره باشد، به اين معني است كه آب بدن كم شده است. بنابراين اگر فردي ادراري تيره همراه با سردرد و سرگيجه داشته باشد، پزشك بايد ادرار بيمار را بررسي كند تا علت كمبود آب بدن را مشخص نمايد.
اگر ادرار به رنگ قرمز يا صورتي دفع شود، با اين‌كه ظاهر وحشتناكي دارد و حتما بايد بررسي شود، اما لزوما به معناي وجود مشكل و بيماري خاصي نيست.
وجود خون يكي از شايع‌ترين دلايل قرمز شدن رنگ ادرار است، البته اغلب اوقات، خونريزي شديد نيست و علامت ديگري ندارد. عفونت ادراري، ورزش شديد، سنگ مثانه يا سنگ كليه، بيماري‌هاي كليوي و گاهي سرطان‌هاي كليه يا مثانه از علل بروز چنين حالتي هستند. همچنين مصرف غذاهايي مانند لبو و تمشك نيز باعث تغيير رنگ ادرار و قرمز شدن آن مي‌شوند.
نارنجي شدن رنگ ادرار نيز شايد به دليل مصرف داروها، مواد غذايي و مكمل‌هايي مانند ويتامين C ، هويج و آب هويج باشد. كم‌آبي بدن و نوشيدن مقدار كم مايعات نيز مي‌تواند سبب تغيير رنگ ادرار و تيره شدن آن شود.
رنگ ادرار ممكن است به رنگ سبز يا آبي هم ديده شود. برخي بيماري‌ها، مصرف داروها و مواد غذايي خاصي مانند مارچوبه مي‌تواند موجب چنين تغيير رنگي شود.
وجود خون در ادرار
وجود خون در ادرار خيلي معني دارد، بدخيم بودن يا خيلي جدي بودن. از اين رو در صورت ديدن خون در ادرار بايد سريعا به پزشك مراجعه كرد. وجود خون در ادرار مي‌تواند توسط زخم و يا پارگي (به دليل انجام ورزش هاي سنگين و شديد) ايجاد گردد كه اگر اين حالت تا 24 ساعت ادامه داشته باشد بهتر است كه به پزشك مراجعه نماييد. همچنين وجود خون در ادرار مي تواند به علت سنگ كليه، يا عوارض جانبي داروي رقيق كننده خون (مانند وارفارين) يا درمان با آسپيرين ايجاد شود.
علل عمده ي پيدايش خون در ادرار شامل موارد زير است:
سن: گاهي در ادرار مردان بالاي 50 سال به دليل بزرگ شدن غده پروستات، خون وجود دارد.
جنس: بيش از نيمي از زنان از عفونت‌هاي دستگاه ادراري رنج مي‌كشند كه گاهي با خونريزي ناحيه ادراري همراه است. همچنين ابتلا به سنگ كليه يا سنگ مثانه ميان مردان شايع‌تر است.
عفونت‌هاي قبلي: التهاب كليه‌ها پس از عفونت‌هاي ويروسي يا باكتريايي، يكي از علل عمده وجود خون در ادرار كودكان است.
سابقه خانوادگي: سابقه خانوادگي سنگ كليه يا بيماري‌هاي كليوي احتمال بروز اين شرايط را افزايش مي‌دهد.
ورزش شديد: يكي از علل وجود خون در ادرار، انجام ورزش‌هاي شديد و سنگين است.
سرطان مثانه : وجود خون در ادرار يكي از هفت علامت سرطان مثانه در زنان و مردان مي‌باشد.
پيشگيري از تغيير رنگ غيرطبيعي ادرار
زماني كه بدن با كم‌آبي روبه‌رو شود، ادرار غليظ‌تر و رنگش تيره‌تر مي‌شود. بنابراين وقتي چنين شرايطي را مشاهده كرديد، بايد آب و مايعات بيشتري بنوشيد. با نوشيدن مقدار كافي مايعات، به سلامت خود نيز كمك خواهيد كرد.
معمولا تغييرات رنگي كه مربوط به غذاها، داروها يا مكمل‌هاست، نيازي به پيشگيري ندارد. همچنين پيشگيري كردن از بروز بيماري‌هايي كه باعث اين حالت مي‌شود نيز كاري غيرممكن است. با اين حال براي كاهش خطر مي‌توان اقداماتي موثر انجام داد:
- براي پيشگيري از عفونت‌هاي دستگاه ادراري بهتر است به ميزان كافي مايعات بنوشيد. همچنين زماني كه احساس مي‌كنيد بايد براي دفع ادرار به دستشويي برويد، بلافاصله اقدام كنيد.
- براي كاهش احتمال ابتلا به سنگ كليه، علاوه بر نوشيدن مقدار كافي مايعات، از مصرف نمك، پروتئين و مواد غذايي خاصي مانند اسفناج و ريواس خودداري كنيد.
- همچنين با ترك سيگار، اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي سمي و حفظ وزن مناسب بدن و داشتن تغذيه سالم مي‌توانيد از بروز سرطان‌هاي كليه و مثانه پيشگيري كنيد.