خيلي از خانم ها از خستگي و كاهش انرژي براي فعاليت هاي روزانه گله دارند و نمي دانند كه گاهي دليل مشكل شان صرفا اين است كه خون يعني ماده حياتي بدن شان، كم شده است. چرا؟ چون مدت هاست به قاعدگي بيمار گونه و غيرطبيعي دچار شده‌اند، اما تصور مي كنند طبيعي است.
گفتگوي زير با دكتر ملك منصور اقصي، استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران در اين رابطه مي باشد.
آقاي دكتر! علت خون‌ريزي هاي غيرطبيعي زنانه چيست؟
اين خون ريزي‌هاي غيرطبيعي دو نوع اند: قبل از يائسگي و بعد از يائسگي. براي خانمي كه مدت‌ها يائسه بوده و ناگهان دچار خون ريزي مي شود، اين مساله بسيار جدي است و اولين تشخيص پزشك، سرطان است و سعي مي كند دريابد كه آيا سرطاني در كار است يا نه.
اما عمدتاً علت اصلي خون ريزي‌هاي غيرطبيعي قبل از دوران يائسگي، غير سرطاني يا خوش خيم است. خون ريزي هاي قبل از يائسگي معمولا به دو شكل هستند: اول، شديد شدن خون ريزي ماهانه و طولا‌ني تر شدن مدت آن و دوم، خون ريزي مابين دو عادت ماهانه متوالي.
و چه عللي دارد؟
سه علت مي تواند داشته باشد كه اولينش ناهنجاري هورموني است؛ يعني تخمدان‌ها تخمك رها نمي كنند. حتما مي دانيد كه به طور متوسط هر ماه يك تخمك از يكي از دو تخمدان بايد رها شود و اگر اين تخمك به موقع رها نشود، نظم به هم مي خورد و خون ريزي غيرطبيعي صورت مي گيرد. در نوجواني، علت رها نشدن تخمك، عدم بلوغ در رابطه مغز و تخمدان ها است. خون ريزي دختران نوجوان معمولا نامنظم است و علتش در سنين زير 20 سالگي معمولا رابطه بين مغز و تخمدان هاي نابالغ است. رابطه بين مغز و تخمدان اغلب از 17 يا 18 سالگي، بالغ مي شود و همه چيز به حالت طبيعي درمي آيد و خون ريزي ماهانه منظم مي شود.
در نزديك دوران يائسگي هم به خاطر آن كه ذخيره تخمك ها در تخمدان ها كم شده است، خانم ها ديگر نمي توانند به طور مرتب هر ماه يك تخمك رها كنند و اين نيز از عوامل خون ريزي در اين خانم هاست.
و علت دوم؟
علت دوم، تومورها يا توده هاي سلولي خوش خيم است؛ مثل پوليپ يا فيبروم كه در رحم يا گردن رحم پديدار مي شوند و در 25 تا 40 سالگي بسيار متداول اند و گاهي مي توانند بدخيم باشند كه در اين صورت معمولا‌ً در گردن رحم يا ديواره مهبل قرار دارند. خون ريزي ناشي از تومورهاي بدخيم معمولا به صورت خون ريزي در بين دو عادت ماهيانه ديده مي شود.
و علت سوم؟
علت سوم، اختلالات التهابي و عفوني (مقاربتي يا غيرمقاربتي) است.
ورود اجسام خارجي و ضربه ها، سوء استفاده هاي جنسي و زگيل هاي تناسلي از علل شايع خون ريزي قبل از بلوغ است. اختلالات انعقادي در نخستين قاعدگي دختران 10 تا 11 ساله نيز باعث بلوغ زودرس مي شود كه در نتيجه، سيكل هاي آن سريع تر از حالت طبيعي مي شود، اما هر قدر كه اين اتفاق ديرتر رخ دهد، تكامل سيستم ديرتر اتفاق افتاده و خون ريزي‌هاي نامرتب و عدم تخمك گذاري در آن ها مشهودتر است.
آيا پاي علل طبيعي هم ممكن است در ميان باشد؟
بله. معمولا در دو سال اول بلوغ دختران، تخمك گذاري ناقص است و طول دوره از 21 تا 40 روز متفاوت مي باشد. تا وقتي اين مدت سيكل منظم 23 تا 35 روز ادامه پيدا كند، اغلب خون ريزي هاي دوره شديد و حتي با افت شديد هموگلوبين خون همراه خواهد بود كه البته با دارو‌هاي هورموني قابل درمان است.
علاوه بر خود خون ريزي، عامل زمينه ساز و به وجود آورنده آن هم مهم است؛ مثلا خون ريزي‌هاي مرتبط با بارداري مي تواند باعث سقط يا بروز بارداري خارج از رحم شود. 30 درصد از زنان با مصرف قرص هاي ضد بارداري دچار لكه بيني مي شوند كه يكي از علل آن، كم كاري يا پركاري تيروئيد است كه خون ريزي هاي كم قاعدگي، فاصله زياد بين دو قاعدگي و افزايش تعداد دفعات قاعدگي از علايم و نشانه هاي آن است.
فيبروم رحمي (افزايش توده عضلاني رحم) نيز باعث لكه بيني و خون ريزي مي شود كه ميزان آن بر حسب موقعيت و جايگاهي كه فيبروم قرار دارد، متفاوت است. اگر فيبروم در نزديكي عروق رحم باشد، خون ريزي‌هاي نامرتب ايجاد مي كند و اگر پشت مثانه باشد، باعث بروز علايم ادراري مي شود.
از طرفي 10 درصد سرطان هاي رحمي در سنين بالاي 35 سال با خون ريزي همراهند و با نمونه برداري از داخل رحم (كورتاژ تشخيصي) مي توان علتش را مشخص كرد.
نكته مهم اين است كه يكي از روش هاي درمان خون ريزي هاي غيرطبيعي و بدون علت رحم، تجويز مسكن هاي ضد التهابي همچون ايبوپروفن و مفناميك اسيد است و با مصرف 6 تا 8 ساعت يك بار اين داروها مي توان خون ريزي را كنترل كرد، اما فقط زماني كه بيماري ديگري مطرح نباشد، بايد سراغ اين تجويزها رفت.
مهم اين است كه بدانيم 30 درصد از خون ريزي هاي پس از يائسگي به علت سرطان هاي رحم است، اما آن چه مشهود است استفاده از هورمون‌هاي استروژن و پروژسترون است. به تازگي درمان‌‌هاي هورموني براي زنان پس از دوران يائسگي توصيه نمي شود و فقط در موارد گرگرفتگي يا پوكي استخوان شديد، براي اين دسته از بيماران، هورمون درماني انجام مي شود.