فوليكول موي انسان روي پوست سر قرار دارد كه روزانه تقريبا 35 ميلي متر كرك مو توليد مي كند. بدون توجه به اندازه آن، تنها حجم كوچكي از اين سلول ها در پايه فوليكول(ماتريكس)، بافت زايا توليد مي كنند. سپس پروتئين هاي كمپلكس بالاي فوليكول از آن منشاء مي گيرند.
با رشد مو، داخل هر فوليكول مو، تقسيم سلولي ماتريكس و سنتز پروتئين هاي ساختماني مو ادامه مي يابد.
گاهي به علل مختلف، رشد مو به كلي متوقف مي گردد. در اين دوره، بخش اعظمي از ريشه مو و سلول هاي باقيمانده فوليكول وارد مرحله نازايي مي شوند.
با بهبود وضعيت تغذيه، دوره خواب سلول هاي مو كاهش مي يابد، ريشه مو بازسازي مي شود و مو دوباره رشد مي كند.
چرخه هاي رشد هر فوليكول شامل ايجاد و تخريب ساختار مو مي باشد. بعد از دوره استراحت، موي جديد از مواد خام ساخته مي شود و هر فوليكول مو وارد مرحله تكثير مي گردد كه بايد در اين فاصله زماني بسياري از نيازهاي متابوليك فوليكول مو تامين شود و گرنه مو به رشد مطلوب خود نخواهد رسيد. اين بدان معني است كه درشت مغذي ها، ويتامين ها و مواد معدني خاص بايد به ميزان كافي براي رشد مو در اختيار بدن قرار گيرند.
پيري پوسته سر
تغييرات قابل توجهي در مرحله پير شدن پوسته سر و فوليكول هاي مو رخ مي دهد. از آن جمله مي توان به فرايندهاي متابوليك در ساختار چربي زير پوسته سر و ميزان عروق تغذيه كننده فوليكول هاي مو اشاره كرد كه با افزايش سن از نوزادي تا سالمندي به تدريج كاهش مي يابد.
با افزايش سن، خط رويش موها به تدريج عقب رانده مي شود و موها نازك تر و خاكستري رنگ مي شوند. حتي در مردان جوان نيز ممكن است پيري موها به شكل طاسي سر همراه با سفيد شدن موها ظاهر گردد. اين تغييرات در نتيجه ارتباط هورمون هاي جنسي مردانه با مواد ژنتيكي فوليكول هاي موي سر مي باشد كه از فردي به فرد ديگر متفاوت است، اما به طور كلي در يك فرد سالمند، تعداد رگ هاي تغذيه كننده ي فوليكول ها كاهش مي يابد كه به شكل كاهش جريان خون به موها ظاهر مي شود. در نتيجه، مواد مغذي كمتري به ماتريكس فوليكول مو مي رسد و علائم پيري و سفيد شدن مو پديدار مي گردد. با تامين مواد مغذي شامل ويتامين ها، مواد معدني و اسيدهاي آمينه مي توانيم روند پيري و تخريب ساختار مو را به تاخير بيندازيم.
مهم‌ترين ويتامين هاي موثر در رشد و نمو مو به شرح زير مي باشند:
1- ويتامين A
ويتامين A، آنتي اكسيداني است كه به توليد ترشحات چربي بر پوسته سر كمك مي كند. منابع خوب اين ويتامين، روغن كبد ماهي، شير، پنير، گوشت، تخم‌مرغ، كلم بروكلي، اسفناج، كلم برگ، زردآلو، هلو و هويج مي باشد. دوز روزانه 5000 واحد ويتامين A توصيه مي شود، اما به خاطر داشته باشيد كه دريافت بيش از حد اين ويتامين، به ويژه بالاي 25 هزار واحد سمي است و موجب عوارض نامطلوب، مانند ريزش شديد مو و ساير عوارض سلامتي مي گردد.
2- ويتامين C
ويتامين C آنتي اكسيداني است كه حفاظت از پوست و موي سالم را بهبود مي بخشد. منابع خوب اين ويتامين شامل مركبات، آناناس، گوجه فرنگي، كيوي، طالبي، فلفل دلمه‌اي، سيب زميني آب پز و سبزيجات با برگ تيره مي باشد. دوز توصيه شده روزانه 60 ميلي گرم مي باشد و مصرف مقدار بسيار بيشتر از آن عوارض جدي گوارشي و كليوي مانند سنگ كليه را به دنبال دارد.
3- ويتامين E
ويتامين E، آنتي اكسيدان شناخته شده اي است كه گردش خون در پوسته سر را بهبود مي بخشد. منابع مناسب ويتامين E عبارتند از: روغن جوانه گندم، دانه سويا، دانه هاي خام گياهي، آجيل، سبزيجات با برگ تيره و لوبياها. دوز توصيه شده روزانه 400 واحد مي باشد كه زياده روي در دريافت آن مي تواند منجر به افزايش فشار خون و كاهش قابليت انعقاد خون شود.
افرادي كه تحت درمان با داروهاي ضد فشار خون يا ضد انعقاد خون هستند، بايد قبل از مصرف مكمل هاي غذايي با پزشك خود مشورت كنند.
4- ويتامين B3
نياسين يا ويتامين B3، گردش خون پوسته ي سر را افزايش مي دهد. منابع آن شامل ماهي، مرغ، بوقلمون، گوشت قرمز و جوانه گندم مي باشد. دوز روزانه پيشنهادي، 15ميلي گرم است كه بيشتر از آن موجب گرگرفتگي، سرخي و برافروختگي مي شود كه در اثر رقيق سازي سلول هاي خوني رخ مي دهد.
5- ويتامين B5
اسيد پانتوتنيك از كاهش موها و سفيد شدن آن ها پيشگيري مي كند. از منابع غني آن مي توان به گوشت عضلات، زرده تخم مرغ و غلات با پوسته اشاره كرد.
به طور كلي در يك فرد سالمند، تعداد رگ هاي تغذيه كننده ي فوليكول ها كاهش مي يابد كه به شكل كاهش جريان خون به موها ظاهر مي شود. در نتيجه، مواد مغذي كمتري به ماتريكس فوليكول مو مي رسد و علائم پيري و سفيد شدن مو پديدار مي گردد
6- ويتامين هاي B6 و B12
ويتامين B6 از ريزش موها پيشگيري مي كند و توليد ملانين در فوليكول موها را افزايش مي دهد كه بدين ترتيب رنگ مو را حفظ مي نمايد. ويتامين B12 همراه با ويتامين B6، اثر مطلوبي بر حفظ موي سالم و شاداب دارد. منابع خوب ويتامين B6، عبارتند از: دانه ها، غلات، جگر، قلوه و گوشت هاي ديگر. منابع غذايي ويتامين B12 عمدتا غذاهاي حيواني مي‌باشند.
7- بيوتين
بيوتين توليد كراتين در مو را افزايش مي دهد و از رنگ پريدگي و شكنندگي مو جلوگيري مي نمايد. منابع بيوتين شامل غلات دانه كامل، زرده تخم مرغ، برنج، شير و مخمرها مي باشد.
8- اينوزيتول و كولين
اينوزيتول از سلامت فوليكول هاي مو حفاظت مي كند كه منابع مفيد آن عبارتند از: جگر، مركبات، مخمرها و غلات دانه كامل.
كولين در متيلاسيون تيامين و اسيد تياميديك حائز اهميت مي باشد كه اين مواد در ماتريكس فوليكول، نقش مهمي را بر عهده دارند. عدم وجود كولين در رژيم غذايي موجب عدم پيگمانتاسيون مو و رنگ پريدگي آن مي شود. از منابع مناسب كولين مي توان به جگر، سويا، كاهو، گل كلم، كلم پيچ و جو دو سر اشاره كرد.
9- اسيد فوليك
اسيد فوليك يا ويتامين B9 نقش مهمي در سنتز اسيدهاي نوكلئيك در فوليكول هاي مو دارد و سنتز پروتئين هاي مو در حضور آن انجام مي گيرد. در صورتي كه رژيم غذايي كمبود اسيد فوليك داشته باشد، علاوه بر علايم عصبي، ريزش مو افزايش مي يابد.
اثرات منفي كمبود اسيد فوليك در رژيم هاي غذايي با كمبود ويتامين C و آهن تشديد مي شود و موي فرد، رنگ پريده، زمخت و كوتاه مي گردد. منابع غني اسيد فوليك عبارتند از: اسفناج، كلم بروكلي، سيب زميني، غلات دانه كامل و حبوبات خشك.