چاي سبز، اصالتا بومي كشور چين است اما مردمان ژاپن، كره جنوبي و اندونزي هم آن را توليد و حتي به كشورهاي ديگر صادر مي كنند. خيلي از ساكنان آسياي شرقي، چاي سبز را به عنوان نوشيدني اصلي در ميهماني ها سرو مي كنند و اين نوشيدني خوش عطر به تازگي طرفداران زيادي را هم بين ساكنان اروپاي غربي پيدا كرده است....
بد نيست بدانيد كه چيني ها، ساليانه نزديك به 782 تن چاي سبز توليد مي كنند كه اين ميزان، حدود 80 درصد از كل توليد جهاني چاي سبز است! ضمن اين كه مردم چين كه خودشان بزرگ ترين توليد كننده و صادر كننده چاي سبز در دنيا به حساب مي آيند، مي گويند كه براي تهيه اين نوشيدني بايد يك قاشق چاي خوري از آن را در 150 ميلي ليتر از آب 85 درجه سانتي گراد ريخت و آن را به مدت 30 ثانيه روي حرارت غيرمستقيم قرار داد تا دم بكشد. بنابراين، مي بينيد كه دم كردن چاي سبز در ليوان هاي مخصوص كه در بازار وجود دارند، از نظر چيني ها چندان درست نيست. اگر دوست داريد كه اطلاعات بيشتري را در مورد چاي سبز به دست بياوريد، بد نيست كه گفت و گوي زير را با دكتر محمدحسين صالحي سورمقي، متخصص فارماكوگنوزي و استاد دانشكده داروسازي دانشگاه تهران بخوانيد.
آقاي دكتر! آيا مي توانيم چاي سبز مرغوب را از روي ظاهرش بشناسيم؟
در حقيقت ما مي توانيم مرغوبيت چاي سياه را تا حد زيادي از روي ظاهر و عطرش تشخيص دهيم اما تشخيص مرغوبيت چاي سبز از روي شكل ظاهري اش كار بسيار سخت و تقريبا غيرممكني است. چاي سبز معمولا بوي زيادي ندارد و در نتيجه، اصل يا تقلبي بودن آن را فقط آزمايشگاه ها مي توانند تشخيص بدهند و نه خريداران معمولي.
به نظر شما بهترين نوع چاي سبز كدام است؟
در حال حاضر كشورهاي مختلفي چاي سبز را توليد مي كنند اما تجربه چيني ها در پرورش و توليد اين نوع از چاي از بقيه كشورها بيشتر است و مي توان گفت كه چاي سبز چيني و بعد ژاپني، بهترين نوع چاي سبز هستند.
يعني بهتر است كه ما از عطاري ها يا فروشگاه ها بيشتر چاي سبز چيني بخريم؟
راستش را بخواهيد اگر تقلب و تبليغي در نوع مرغوب و اصل برگ هاي چاي سبز چيني رخ ندهد، ما مي توانيم آن را به عنوان بهترين نمونه از چاي هاي سبز موجود در بازار معرفي كنيم. اما چاي سبز چيني هم مانند برنج ايراني، انواع و اقسام مختلفي دارد و اين تنوع، كيفيت هاي متفاوتي نيز دارد. در هر صورت چاي سبزي كه توليد خود كشور چين باشد و تقلبي هم در آن صورت نگيرد و با مواد ديگري مخلوط نشده باشد، مناسب ترين نوع چاي سبز است.
به نظر شما، آيا چاي سبز كيسه اي، كيفيت چاي سبز باز را دارد؟
براي تهيه چاي كيسه اي، برگ هاي آن را خرد مي كنند و درون لفافي قرار مي دهند تا استفاده از آن آسان تر شود. اگر چاي سبز كيسه اي از برگ چاي خالص تهيه شده باشد، مي توان گفت كه كيفيت و خواص همان چاي سبز معمولي را دارد ولي اگر رنگ مجاز خوراكي، اسانس يا مواد ديگري را براي جلب مشتري به چاي‌هاي سبز كيسه‌اي اضافه كنند، اين محصولات ديگر كيفيت چاي سبز معمولي را نخواهند داشت. بنابراين هرچه شكل و عطر كالايي كه مي خواهيد مصرف كنيد به محصول اوليه اش نزديك تر باشد آن كالا از كيفيت و خواص طبيعي برخوردار است.
پس، از نظر شما چاي سبزهاي طعم دار كيفيت و خواص انواع ساده شان را ندارند؟
در مورد طعم داركردن چاي سبز 2 بحث مختلف وجود دارد. اگر به منظور تكميل اثر و خواص طعم دهنده هاي طبيعي به چاي سبز، افزودني هاي گياهي طبيعي مانند گياه مريم گلي اضافه كنند، آن وقت مي توان گفت كه خواص اين چاي نه تنها از بين نمي رود بلكه افزايش هم مي يابد. اما اگر طعم دهنده هاي مصنوعي را به منظور از بين بردن طعم و بوي تلخ چاي سبز به آن اضافه كنند كيفيت آن تغيير مي كند و ديگر خواص اوليه را نمي توان براي آن در نظر گرفت. با اين حساب، افزودن طعم دهنده هاي گياهي به چاي سبز اشكالي ندارد اما نمي توان مصرف بيش از اندازه چاي سبزهاي طعم دار شده با اسانس هاي مصنوعي را به افراد پيشنهاد كرد چون اين محصولات از كيفيت لازم و كافي برخوردار نيستند.
آقاي دكتر! شرايط نگهداري از چاي سبز چگونه است؟
چون گياهان تازه درصد بالايي آب دارند(حدود 60 تا 70 درصد) و به خاطر احتمال كپك زدگي نمي توان آن ها را به مدت طولاني نگهداري كرد بنابراين بايد گياهان را خشك كرد. منظور از خشك كردن، اين است كه آب آن ها در حدي گرفته مي شود كه زير 10 درصد آب داشته باشند. با اين حساب، اول اين كه چاي سبز بايد در مكاني نگهداري شود كه تا حد امكان رطوبت، نور مستقيم و هوا نداشته باشد. چون گياهان خشكي مانند چاي سبز، جاذب الرطوبه هستند و امكان كپك زدن دارند. هرچه شكل و عطر كالايي كه مي خواهيد مصرف كنيد به محصول اوليه اش نزديك تر باشد آن كالا از كيفيت و خواص طبيعي برخوردار است
نكته دوم در مورد نگهداري چاي سبز اين است كه آن را در صورت امكان در ظروف فلزي(ترجيحا آلومينيومي)، بعد شيشه اي تيره رنگ(مانند قهوه‌اي)، بعد شيشه اي روشن و در انتها پلاستيكي نگهداري كنيد. يادتان باشد كه ظروف فلزي و شيشه اي تيره رنگ، اجازه برخورد مستقيم نور را به چاي يا هر گياه ديگر نمي دهند. بنابراين بهترين ظرف براي نگه داشتن اين محصولات به حساب مي آيند. در ضمن حتما در ظروف تان را خيلي محكم ببنديد تا هوا يا رطوبت هم به داخل خوراكي تان نفوذ نكند و باعث خراب شدن آن نشود. بنابراين ظروف فلزي بهترين و ظروف پلاستيكي بدترين ظروفي هستند كه مي توان چاي سبز را در آن ها نگه داشت.
ماندگاري چاي سبز چقدر است؟
ما مي توانيم هم چاي سبز و هم ساير گياهان را اگر خشك باشند و درست نگهداري شوند، حدود 12 تا 18 ماه نگهداري كنيم. البته شايد بتوان اين محصولات را براي مدت بيشتري هم نگه داشت اما به طور حتم پس از مدتي طولاني، كيفيت اين محصولات پايين مي آيد و نبايد از نظر عطر و طعم انتظار انواع تازه را از آن ها داشت.
آيا خريدن و مصرف چاي هاي سبز فله اي كه در عطاري ها به فروش مي رسند، مشكلي را براي مان پيش نمي آورند؟
در واقع بهتر است هر محصولي را به صورت بسته بندي خريداري كنيم تا از سلامت آن مطمئن باشيم اما اگر چاي سبز هم به صورت فله اي در مغازه ها يا عطاري هايي با محيط سالم و تميز به فروش برسند، مي توانيم بدون نگراني آن ها را هم بخريم و مصرف كنيم.
البته همان طور كه گفتم بايد توجه داشته باشيد كه چاي سبز فله اي در شرايط مناسب و بهداشتي نگهداري شده باشد تا آلودگي هاي محيطي شما را به دردسر نيندازند.
شستن چاي سبز قبل از دم كردن آن مي تواند آلودگي هاي احتمالي محيطي اش را از بين ببرد؟
در واقع ما 2 نوع آلودگي محيطي داريم؛ يك نوع از آن حاوي برخي ميكروب ها و قارچ ها است و هميشه در فضاي اطراف مان وجود دارد و ما با تنفس ساده هم آن را وارد بدن مان مي كنيم. اگر اين نوع آلودگي روي چاي سبز فله اي بنشيند، هيچ مشكلي را براي مان به وجود نمي آورد. اما اگر چاي سبز فله اي، آلوده به ويروس ها يا ميكروب هاي بيماري زا شده باشد، با شستن يا حتي دم كردن نمي توان اين آلودگي ها را از بين برد و احتمالا با نوشيدن چنين چاي سبز آلوده اي بيمار خواهيم شد.
به عنوان آخرين سوال، آيا تفاوت چشمگيري در خواص انواع مختلف چاي سبز وجود دارد؟
اجازه بدهيد كه اين موضوع را كمي مفصل براي تان شرح بدهم تا خوب متوجه جواب سوال بشويد! در واقع، گياه چاي سياه و سبز يكي است ولي در روند توليد آن ها تفاوت زيادي وجود دارد. چاي سياه از پلاسيده و تخميركردن برگ چاي تهيه مي شود ولي چاي سبز از خشك كردن سريع برگ هاي چاي به دست مي آيد.
بين خواص و فوايد چاي سبز و سياه حدود 30 تا 40 درصد تفاوت وجود دارد. يعني چاي سبز از نظر وجود آنتي اكسيدان و موادي با خاصيت ضدسرطان غني تر است و در ضمن باعث كاهش فشارخون و كلسترول هم مي شود و اگر به صورت منظم و روزانه مصرف شود، مي تواند در طولاني مدت تاثيري روي كاهش وزن افراد هم داشته باشد. اين در حالي است كه بين خواص انواع مختلف چاي سبز تفاوتي بيش از 10 درصد وجود ندارد.