قاعدتا زماني كه غذا و دارو با هم مصرف مي شوند، واكنش هايي در بدن انجام مي گردد كه در اغلب موارد، اين واكنش ها باعث كاهش اثر داروها مي گردند.

داروسازان معتقدند غذايي كه مي خوريم، تركيب بسيار پيچيده اي از انواع مواد مغذي است. زماني كه دارويي را مصرف مي كنيم، علاوه بر مواد اصلي دارو، تركيبات ديگري هم كه در فرمولاسيون دارو وجود دارد، وارد بدن ما مي شود. بنابراين به عنوان يك قانون كلي، داروها نبايد همراه با غذا مصرف شوند، مگر اين كه پزشك توصيه كرده باشد.

دكتر تيرنگ نيستاني، متخصص تغذيه و رژيم غذايي و دانشيار انستيتو تحقيقات تغذيه و دانشگاه شهيد بهشتي در اين باره توضيحاتي را ارائه مي دهند:

آقاي دكتر! زماني كه فردي به عفونتي مبتلا مي شود و پزشك براي او  آنتي بيوتيك تجويز مي كند آيا بايد رژيم غذايي خاصي داشته باشد؟

واقعيت امر اين است كه رژيم غذايي خاصي براي آنتي بيوتيك درماني نداريم. البته برنامه غذايي و مراقبت هاي تغذيه اي خاصي هم براي پيشگيري از عفونت، هم در زمان شدت پيداكردن آن و هم در زمان درمان، براي بيمار فراهم مي كنيم كه اين كار طبيعتا وظيفه متخصص تغذيه است.

وقتي فردي آنتي بيوتيك ميخورد چه مواد غذايي را بايد مصرف كند كه بتواند دوره عفونت و بيماري را راحت تر طي كند؟

بستگي به ماهيت آنتي بيوتيك دارد. همان طور كه مي دانيد معني لغوي آنتي بيوتيك، ضد حيات است. بنابراين با توجه به نوع آنتي بيوتيك، دوز استفاده، زمان مصرف، اين كه چه فردي آن را مصرف كند و واكنش او نسبت به دارو و عوارض داروها، بايد مواد غذايي خاصي مصرف كرد. بعضي از اين عوارض ممكن است مشترك باشند كه مهمترين آن ها عوارض گوارشي است. عوارض گوارشي ناشي از داروها عبارتند از: دل به هم خوردگي، اسهال، تهوع، ضعف، گيجي، سنگيني و...

حال اين سوال پيش مي آيد كه آيا امكان دارد با استفاده از مواد غذايي خاصي از اين حالتها پيشگيري كنيم يا به طور كلي آن ها را درمان كنيم؟

پاسخ اين است كه خيلي از مواقع با مصرف مواد غذايي، مشكل به طور كلي درمان نمي شود اما گاهي مي تواند به ما كمك كند. افرادي كه آنتي بيوتيك مصرف مي كنند يعني عفونت حادي دارند و طبيعتا اشتهاي شان تحت تاثير قرار مي گيرد. ولي به رغم اين بي اشتهايي توصيه مي شود خوردن ميوه و سبزي را فراموش نكنند.

بعضي از محققان در ميان ميوه ها روي سيب به دليل پكتيني كه داخل آن وجود دارد تاكيد مي كنند زيرا گفته مي شود پكتين سيب مي تواند تا حدودي اثر مثبت بر حالت تهوع ناشي از خوردن آنتي بيوتيك ها داشته باشد. سبزي هايي مانند اسفناج، كلم بروكلي، فلفل، هويج و... نيز به بيمار كمك مي كند تا به حالت ضعفش غلبه كند.

غذاها چقدر مي توانند با آنتي بيوتيك ها تداخل ايجاد كنند؟

تداخل غذا و آنتي بيوتيك با توجه به نوع آنتي بيوتيك مي تواند متفاوت باشد. ما اين را ميدانيم كه بعضي از آنتي بيوتيك ها به ويژه خانواده پني سيلين ، آموكسي سيلين و آمپي سيلين سبب اختلال در جذب كلسيم مي شوند.

اگر مواد غني از كلسيم مانند انواع لبنيات يا سفيده تخم مرغ با آنتي بيوتيك ها مصرف شوند، مي توانند باعث كاهش اثر اين داروها شوند. به همين دليل توصيه مي شود كه آنتي بيوتيك ها را با اين مواد غذايي نخوريد.

بعضي از افراد به رغم اين كه مجبورند به دليل عفونتي كه دارند آنتي بيوتيك بخورند، رژيم غذايي خاصي هم دارند. اين افراد چه نكاتي را بايد رعايت كنند؟

افرادي كه رژيم غذايي خاصي دارند بيشتر كساني هستند كه رژيم هاي كاهش وزن دارند يا ديابتي هستند و در جهت كنترل قندخون رژيم مي گيرند. نكته اي كه بايد متذكر شوم اين است كه بيش از اين كه آنتي بيوتيك در اين رژيم ها مساله ساز باشد، توجهات نه چندان منطقي و علمي اطرافيان بيمار مي تواند مشكل ساز باشد.

به عنوان نمونه با يك عفونت گلوي ساده، برونشيت يا عفونت مجاري ادرار كه آنتي بيوتيك تجويز مي شود، تفكر اين كه مصرف آنتي بيوتيك موجب ضعف بدن مي شود پس بايد بيمار را تقويت كرد در افراد قوت مي گيرد.

بنابراين هر كس با توجه به فرهنگ و غذاهايي كه مي شناسد انواع غذاها را از پاچه گوسفند، آب گوشت و بلدرچين گرفته تا ميوه، سبزي و شيريني به فرد پيشنهاد مي كند و به طور كل برنامه غذايي بيمار را به هم مي ريزد.

نكته اي كه به نظر من بايد خيلي به آن توجه كرد اين است كه اگر برنامه غذايي فردي را متخصص تغذيه تنظيمكرده باشد، اين برنامه، برنامه اي نيست كه موجب ضعف ايمني و اختلال در وضعيت سوخت و ساز بدن شود. بنابراين نبايد نگران عوارض جانبي برنامه غذايي يا رژيم غذايي تاييدشده توسط متخصص تغذيه بود.

به هر حال هر فردي ممكن است در طول زندگي اش به عفونت هاي متفاوتي به ويژه عفونت تنفسي آن هم از نوع ويروسي مبتلا شود. بنابراين مداخلات تغذيه اي غيرعلمي و غيرتخصصي توسط اطرافيان جز اين كه مشكل بيمار را دو چندان كند، كاربرد ديگري ندارد.

بعضي از افراد را مي بينيم كه هنگام ضعف ناشي از بيماري از مكمل استفاده مي كنند. آيا امكان تداخل اين دسته مواد با آنتي بيوتيك ها وجود دارد؟

جز كلسيم كه ذكر شد ساير مكمل ها تا جايي كه مي دانم تاثير سويي در جذب آنتي بيوتيك ها و تاثيرگذاري آن ها ندارند. البته بد نيست در اين جا به اين نكته اشاره كنم كه بعضي از مواد غذايي مانند گريپ فروت و آب آن معمولا بيشترين تداخلات را با داروها دارند.

اگر كسي بخواهد همين آب گريپ فروتي كه گفتيد يا مواد لبني را كه سرشار از كلسيم هستند مصرف كند با چه فاصله زماني از خوردن آنتي بيوتيك ها بايد اين كار را انجام دهد؟

فاصله اي كه بايد بين خوردن غذا و آنتي بيوتيك وجود داشته باشد معمولا 2 تا 3 ساعت است. بعضي ها فاصله خوردن آنتي بيوتيك را 1 تا 2 ساعت قبل از غذا يا 2 تا 3 ساعت بعد از غذا در نظر مي گيرند كه فاصله خوبي است و دقيقا با فيزيولوژي بدن تطابق دارد.

خيلي كم پيش مي آيد كه پزشكان به بيماران شان توصيه كنند كه داروهاي تجويزشده را با مواد غذايي خاصي بخورند يا نخورند. چه توصيه اي به پزشكان و بيماران شان داريد؟

همان طور كه مي دانيد روزبه روز آنتي بيوتيك هاي جديدي وارد بازار مي شود و اين نشان دهنده مقاومت ميكروب ها نسبت به آنتي بيوتيك هاي قبلي است. گاهي اين مقاومت به دليل مصرف نابه جا و ناكافي آنتي بيوتيك يا مصرف خودسرانه و بدون نظر پزشك ايجاد شده است.

وقتي آنتي بيوتيك هاي جديدي وارد بازار مي شود بحث تداخل شان با غذا نيز جديد است و چه بسا اطلاعات مربوط به آن موجود يا در دسترس نباشد. به همين دليل از بيماران مي خواهم كه اطلاعات لازم را از پزشك شان بپرسند.