احتمالا همه ديابتي ها اين را مي دانند كه بيماري شان در بلندمدت، تهديدي براي سلامت چشم شان است، ولي به احتمال زياد، بيشترشان نمي دانند كه ديابت يكي از چهار علت اصلي نابينايي در دنياست.

ديابت مي تواند باعث بروز آب مرواريد، آب سياه و خون ريزي هاي عروقي در چشم شما شود. پس براي پيشگيري از اين عوارض و مقابله با آن ها بايد به فكر بود و اقدام كرد.

ميزان شيوع عوارض ديابت با مدت زمان ابتلا به اين بيماري، سن بيمار، ميزان كنترل قند خون و ژنتيك افراد رابطه مستقيم دارد.

معمولا قند بالا باعث مختل شدن عملكرد سلول هاي بدن مي شود و در مراحل انتهايي، در چشم ايجاد خون ريزي مي كند و كار به ليزر عروق خون ريزي كننده مي رسد. در اين مرحله، ديابت مشكلات چشمي و كليوي زيادي ايجاد مي كند.

بر اثر خرابي عروق چشمي، عروق خزه مانند ريز و نابجايي در چشم رشد مي كنند كه به راحتي پاره شده و خون ريزي هاي بدي ايجاد مي كنند و به طور كامل ديد فرد را مي گيرند.

بهترين كار اين است كه بيمار، قند خونش را بدون تغيير در يك حد مطلوب نگه دارد. اكثر مردم فكر مي كنند كه اگر قند خون ناشتاي آنها نزديك به 100 شود، ديگر مشكلي ندارند، ولي اين طور نيست.

طبق جديدترين مطالعات، قند خون بايد كمترين نوسان (تغيير) را داشته باشد؛ يعني شخص بايد قند غيرناشتاي خودش را نيم ساعت، دو ساعت و چهار ساعت پس از غذا بررسي كند تا يك رفتار غذايي و دارويي مشخص به دست آورد و قند خونش هيچ وقت بالاي 200 نرود.

با توجه به شيوع بالاى ديابت در جامعه و گرفتارى چشم به عنوان يكى از ارگان هاى هدف در اين بيمارى، مطلب ذيل به شكل پاسخ به سئوال هاى شايع تهيه گرديده است تا خوانندگان محترم را از عوارض چشمى اين بيمارى، نحوه مقابله و درمان هاى شايع آن تا حدى آگاه سازد.

چگونه ديابت روى چشم اثر مى گذارد؟

بيمارى ديابت روى چشم و بينايى به طرق مختلف تاثير مى گذارد از جمله ايجاد اختلال در بينايى، كاتاراكت (آب مرواريد) در سنين پايين، آب سياه (گلوكوم)، تاثير روى عصب بينايي، فلج موقت عضلات خارج چشمى و دوبينى. ولى مهم ترين و شايع ترين اين عوارض، تاثير روى پرده چشم (شبكيه) است.

ديابت چگونه روى پرده چشم (شبكيه) تاثير مى گذارد؟

بيمارى ديابت بر روى عروق پرده چشم تاثير گذاشته و باعث خونريزى در پرده چشم و نشت مواد داخل رگ به روى شبكيه (ايجاد ورم پرده چشم) و در نهايت سبب به وجود آمدن عروق جديد روى پرده چشم مى شود. اين عروق جديد نيز مى توانند سبب خونريزى در داخل حفره چشم شوند.

چه عواملى سبب تشديد ضايعات ديابت در چشم مى شوند؟

هر چقدر كه مدت زمان ابتلا به ديابت بيشتر باشد، بروز ضايعات در چشم بيشتر است، طورى كه 80 درصد افرادى كه 15 سال يا بيشتر از ابتلا به ديابت آنها مى گذرد، درجاتى از درگيرى شبكيه را دارند. ساير عوامل خطر براى بروز اين ضايعات در چشم شامل فشار خون بالا، كم خونى (آنمى)، بيمارى هاى كليوى، حاملگى و افزايش چربى هاى خون است.

چگونه مى توان از بروز ضايعات چشمى در جريان ديابت جلوگيرى كرد؟

درمان قاطع براى پيشگيرى از اين ضايعات وجود ندارد، ولى ثابت شده است كه كنترل دقيق قند خون مى تواند بروز اين ضايعات را به تعويق بيندازد.

علاوه بر كنترل دقيق قند خون، انجام ورزش منظم، كنترل فشار خون، حفظ وزن مناسب بدن و پرهيز از استعمال دخانيات هم مى توانند به جلوگيرى از بروز عوارض چشمي ديابت كمك كنند.

چگونه مى توان به بروز ضايعات چشمى در اثر ديابت پى برد؟

نكته مهم اين است كه در مراحل ابتدايى درگيرى چشم در ديابت، هيچ علامت خاصى وجود ندارد و كاهش ديد جزء علائمى است كه در مراحل پيشرفته بيمارى ديده مى شود. به همين علت لازم است كه معاينات منظم توسط چشم پزشك صورت بگيرد، زيرا تشخيص به موقع و درمان سريع مى تواند از پيشرفت ضايعات جلوگيرى كرده و بينايى بيمار را حفظ كند.

معاينات چشمى در چه فواصلى بايد انجام شود؟

در مواردى كه ديابت نوع دو در سن بالاي 35 سال وجود دارد، در همان بدو تشخيص ديابت، معاينات چشمى لازم است و در صورتى كه ديابت نوع اول باشد (سن زير 35 سال) 10 سال پس از تشخيص ديابت، اولين زمان معاينه خواهد بود و در هر دو مورد، در صورتى كه علائمي دال بر گرفتارى شبكيه وجود نداشته باشد، معاينات بايد هر سال انجام شود و در صورتى كه ضايعاتى در سطح شبكيه توسط چشم پزشك مشاهده شود، بنا به صلاحديد پزشك هر 4 تا 6 ماه يك بار اين معاينات تكرار خواهد شد. در هر بار معاينه براى ديدن كامل پرده چشم (شبكيه) از قطره هاى مخصوص استفاده مى شود كه مردمك (سياهى) چشم را بزرگ تر از حد معمول مى كند و ديد چشم مدت 4 تا 6 ساعت مختل خواهد بود.

چه آزمايشاتى در اين موارد انجام مى شود؟

مهم ترين تستى كه در جريان ديابت ممكن است انجام شود آنژيوگرافى است كه بر خلاف آنژيوگرافى قلب، روش ساده اى است، به طورى كه ماده فلورسئين در يكى از رگ هاى روى دست (ساعد يا بازو) تزريق مى شود و سپس دوربينى كه در جلوى چشم بيمار قرار گرفته است، عكس هايى را از روى سطح شبكيه مى گيرد. اين كار به پزشك كمك مى كند كه متوجه شود چه نواحى اى از شبكيه را مى تواند با ليزر درمان كند.

چه درمان هايى براى عوارض چشمى ديابت وجود دارد؟

يكى از درمان هاى مهم و اصلى براى ديابت، انجام ليزر براى عوارض ديابت روى شبكيه است. ليزر براى مواردى انجام مى شود كه يا تورم شديدى در ناحيه لكه زرد چشم وجود دارد، و يا عروق خونى زيادى بر روى سطح شبكيه تشكيل شده است. نكته مهم در اين قسمت اين است كه ليزر غالبا باعث افزايش ديد نمى شود و انجام ليزردرمانى غالبا براى حفظ بينايى است و مى تواند سبب جلوگيرى از نابينايى در 80 درصد از بيماران شود.

در مواردى كه خونريزى شديد در داخل كره چشم وجود داشته باشد و يا عروق جديد سبب ايجاد پارگى و جداشدگى پرده چشم شده باشد، انجام عمل جراحى (ويتروكتومى) به بهبود بينايى چشم كمك مى كند.

ليزردرمانى چگونه انجام مى شود؟

انجام ليزردرمانى به شكل سرپايى است، يعنى نيازى به بسترى شدن يا ناشتا بودن بيمار ندارد. بيمار پس از آن كه مردمك چشم توسط قطره هاى مخصوص باز شد، پشت دستگاهى مى نشيند و غالبا يك لنز خاص روى چشم بيمار قرار مى گيرد و دوز خاصى از نور ليزر به داخل كره چشم تابيده مى شود. در اين موارد بيمار معمولا درد كمى احساس مي كند و از حركت چشم ها حين اين درمان بايد خوداري كند.

ليزردرمانى چه عوارضى دارد؟

ليزردرمانى عوارضى مثل كاهش ديد محيطى، اختلال در ديد رنگ و كاهش ديد در شب را دارد. گاهى نيز سبب كاهش ديد مركزى مى شود كه اغلب موقتي است. از آنجايى كه هيچ درمانى بدون عارضه نيست، بايد در نظر داشت كه خطرات ناشى از ليزر به مراتب كمتر از زمانى است كه هيچ درمانى صورت نگيرد.

درمان جراحى در ديابت چيست؟

در مواردى كه عروق تازه ي ايجاد شده سبب خونريزى در داخل كره چشم و يا جداشدگى پرده چشم شوند، نياز به جراحى خاصى است كه به آن ويتروكتومى مى گويند.

در پايان يادآور مى شويم كه بايد با معاينات دوره اى منظم توسط چشم پزشك، از كاهش ديد در بيماري ديابت، جلوگيرى كرد.