آرتـروز در كـميـن خـانـم هـاي خـانـه دار
بيشتر خانم هاي ايراني وقتي پا به ميانسالي مي گذارند، دست درد و كتف درد را به عنوان واقعيتي در زندگي خود مي پذيرند؛ انگار كه در باور ما اين دردها همان نشانه هاي پير شدن هستند. به همين خاطر، خيلي ها به جاي درمان، تنها اين دردهاي مزمن را تحمل مي كنند.
دكتر احمدرضا جمشيدي، استاد روماتولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران، ديدگاه ديگري دارد...
پيري است و هزار درد بي درمان! شما اين ضرب المثل را قبول داريد؟
نه! اين طور نيست كه هركس پا به ميانسالي گذاشت، وجود هر دردي طبيعي باشد و بايد تحمل كند. هر دردي در هر زمان علت خاص خود را دارد و بايد ريشه يابي شود. دردهاي ذكر شده هم غالبا ناشي از استفاده نادرست از عضو مربوطه است كه موجب التهاب تاندون‌ها، بورس ها و كپسول مفصلي و خود مفاصل است. برخي مواقع نيز بيماري ها مي توانند عامل ايجاد اين دردها باشند كه از جمله نرمي استخوان و آرتروز را مي توان نام برد.
بهترين راه تسكين اين دردهاي مزمن كدامند؟
بهترين راه، پيشگيري مناسب با تقويت عضلات، آموختن راه استفاده درست از اعضاي بدن به خصوص مفاصل، نشست و برخاست درست، تغذيه مطلوب، تنظيم وزن و مراجعه به موقع به پزشك هنگام بيماري ها است.
يعني مسكن ها جايي در شيوه درماني شما ندارند؟
ببينيد؛ مهمترين نكته درباره دردهاي استخواني- عضلاني، پيدا كردن علت آن ها مي باشد. در مورد يك درد طول كشيده و مزمن، بدترين كار، استفاده بي حساب و كتاب از مسكن ها است. با اين كار، شما تنها علايم يك بيماري را پنهان مي كنيد؛ در حالي كه علت اصلي همچنان پابرجاست و در حال تخريب يا آسيب رساندن به عضو شماست. به عبارت ديگر، شما با مسكن آژير خطر را خاموش مي كنيد اما خطر را رفع نكرده ايد.
پس چرا در نسخه بسياري از بيماران، مسكن ديده مي شود؟
من به موارد تجويز غلط مسكن كاري ندارم. اما اگر پزشكي در بررسي هاي يك درد طول كشيده و مزمن به اين نتيجه رسيد كه درد علت مكانيكي دارد، در آن صورت، فيزيوتراپي و حركت درماني بخشي از راهبرد معالجه بيمار خواهد بود.
منظور از درد مكانيكي آن است كه اين درد هنگام استفاده از مفصل، بيشتر و با خوابيدن و استراحت بهتر مي شود. در اين شرايط، مسكن هاي ضدالتهابي مثل ايبوپروفن و ايندومتاسين به بيمار تجويز مي شود تا فرد با درد كمتري بتواند مفاصل خود را به حركت در آورد. به عنوان نمونه در آرتروز، درد مفاصل باعث ايجاد يك سيكل معيوب مي شود.
درد مفصلي اغلب به صورت درد عمقي است كه با حركت مفصل تشديد مي شود و با استراحت بهبود پيدا مي كند؛ هرچند در اثر پيشرفت بيماري ممكن است اين درد به صورت دايمي درآيد. بيمار از ترس درد، مفصل دچار آرتروز را حركت نمي دهد و به تدريج عضلاتش تحليل مي روند.
خيلي از خانم هاي ميانسال دردهاي اندام فوقاني را مترادف با آرتروز مي دانند. تا چه حدي اين باور عمومي، صحيح است؟
آرتروز، شايع ترين بيماري غيرالتهابي مفاصل است كه بعد از سنين 30 تا 35 سالگي، علايم آن آرام آرام آشكار مي شود. هرقدر سن افراد بالاتر رود، احتمال ابتلا به آرتروز افزايش پيدا مي كند.
آرتروز به زبان ساده، يك بيمار پيشرونده است كه ساييدگي و تخريب غضروف مفاصل را در پي دارد. برخلاف استخوان ها كه در تمام طول عمر مي توانند بازسازي شوند، غضروف ها از دوران جنيني ديگر توليد نمي شوند. بنابراين اگر غضروف يكي از مفاصل ما ساييده شود، هيچ جايگزيني براي آن وجود ندارد. با افزايش سن، ساختمان غضروف دچار تغيير و تحول مي شود؛ به طوري كه آب زيادتري داخل غضروف مي رود و در نتيجه، تقريبا تمام افراد مسن در صورت عكس برداري، متوجه بروز آرتروز در مفاصل شان مي شوند؛ هرچند يافته هاي عكس برداري لزوما با علايم فرد همخواني ندارد.
به طور كلي، آرتروز مفاصل لگن در مردان و آرتروز مفاصل انگشت ها و زانو در زنان شايع تر است. از سوي ديگر خانم ها به دلايل مختلفي، از جمله آن كه عضلات ضعيف تري دارند يا به دليل عوارض بارداري، بيشتر از آقايان در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند. اگرچه چاقي و عدم تحرك فيزيكي را از مهمترين عوامل ابتلاي خانم هاي خانه دار ايراني به آرتروز مي دانند.
ورزش چه قدر مي تواند در بهبود اين دردهاي مزمن نقش داشته باشد؟
ورزش در تقويت عضلات و پيشگيري و تحمل ضربات مختلف نقش موثري داشته و از طرفي باعث پيشگيري از پوكي استخوان مي شود. ولي اين ورزش بايد به طور منظم و با راهنمايي مربي آگاه و گاه مشورت با پزشك معالج باشد. ورزش هاي سنگين و بي نظم ممكن است مضر هم باشد.
كي اوضاع خطرناك مي شود؟
وقتي درد شديد و غيرقابل تحمل باشد، بيش از 2 هفته طول بكشد، همراه با علايم عمومي مثل تب، ضعف، لاغري، بي اشتهايي و... باشد يا در هنگام استراحت تشديد شود، در اين موارد بايد حتما در اولين فرصت به پزشك مراجعه كرد.
فرض كنيد اين گفت وگو را يك دختر 14 ساله و يك خانم 25 ساله هم مي خوانند. براي هر كدام از اين ها چه توصيه اي داريد؟
ورزش منظم، تغذيه مناسب با لبنيات و مواد غذايي حاوي كلسيم و اجتناب از عادات غذايي نامناسب در همه سنين بهترين توصيه است. ولي در 25 سال به بالا اجتناب از عادات بدي مثل سيگار كشيدن هم خيلي مهم است.