آيا شير محلي تب مالت مي آورد؟
همه ما نام بيماري تب مالت را شنيده ايم اما بيشترمان با علايم و نشانه هاي آن آشنايي نداريم و تمام اطلاعات ما در اين عبارت خلاصه مي شود كه در اثر خوردن شير يا پنير آلوده ممكن است تب مالت بگيريم. اما تب مالت، علايم متنوعي دارد كه بسياري از آن ها براي ما ناشناخته اند. دكتر ناطقيان، علايم اين بيماري را به 2 دسته تقسيم مي كند: "اين بيماري به 2 شكل حاد و مزمن خود را نشان مي دهد. نوع حاد، با تب متناوب و تعريق همراه است. بيمار احساس ضعف و بي حالي دارد و دردهاي پراكنده اي در بدنش احساس مي كند. اما در نوع مزمن، بيمار تب آنچناني ندارد و به جايش، دردهاي استخواني پراكنده دارد كه بيشتر در ناحيه لگن، به صورت يك طرفه، است. ورم مفاصل هم رخ مي دهد. گاهي بيمار دچار مشكلات روحي مي شود و احساس افسردگي و بي حوصلگي دارد. معمولا احساس مي كند كه صبح ها خلق و خوي بهتري دارد ولي بعد از ظهرها احساس افسردگي مي كند..."
گفتگوي هفته نامه سلامت را با دكتر عليرضا ناطقيان، فوق تخصص بيماري‌هاي عفوني اطفال و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ايران، درباره همين بيماري بخوانيد.
آقاي دكتر! كساني كه اين علايم را دارند، بايد چه كار كنند؟
كساني كه تب هاي متناوب، درد، ضعف و بي حالي دارند، حتما بايد از نظر ابتلا به تب مالت بررسي شوند. اگر كسي دچار تب شده و در مسافرت اخير از مواد غذايي ناسالم يا مشكوك استفاده كرده، بايد از پزشك تقاضا كند تا او را از نظر ابتلا به تب مالت بررسي كند.
آزمايش تشخيص بيماري تب مالت، تست رايت نام دارد كه بسيار ساده و ارزان قيمت است و در تمام نقاط كشور انجام مي شود. گاهي دوره نهفتگي اين بيماري طولاني مي شود و بيمار به ياد نمي آورد كه غذاي آلوده خورده است يا نه. به دليل شيوع زياد اين بيماري در كشور، معمولا اگر بيمار بيشتر از يك هفته تب داشته باشد، پزشكان، آزمايش تشخيص تب مالت را براي او انجام مي دهند. انجام اين تست در مناطقي كه بيماري شيوع بيشتري دارد رايج تر است؛ مثلا در آذربايجان شرقي و غربي، شهركرد، ياسوج و همدان.
به غذاهاي ناسالم اشاره كرديد، منظورتان چه غذاهايي بود؟
ببينيد؛ اين بيماري از راه هاي مختلف منتقل مي شود اما راه اصلي اش، استفاده از محصولات لبني است كه از دام آلوده تهيه شده اند. اگر شير به اندازه كافي جوشانده شود، حتي اگر دام بيمار باشد، باز هم از انتقال بيماري جلوگيري مي شود. متاسفانه هنوز اين تصور در كشور ما وجود دارد كه جوشاندن شير باعث مي شود، مواد مغذي شير از بين بروند. اين تفكر، اشتباه است و زمينه ساز گسترش بيماري. اگر شير به اندازه كافي جوشانده نشده باشد، تمام محصولاتي كه از شير و ماست تهيه مي شوند (دوغ، قره قروت، كره، پنير و كشك، خامه و بستني) بيماري زا هستند. اگر نظارت بر توليد ماست نباشد، براي كمتر شدن هزينه جوشاندن يا دود نخوردن شير، وقتي شير نيمه گرم مي شود، ديگر شير را بيشتر حرارت نمي دهند و در همين دما مايه ماست را به آن اضافه مي كنند. به اين صورت، ماست هم آلوده مي شود و تمام محصولاتي كه از ماست تهيه مي شوند، آلوده خواهند شد. اگر پنير به مدت 2 ماه در آب نمك بماند، احتمال انتقال بيماري خيلي كم مي شود. ولي در پنير تازه و نرم، احتمال وجود ميكروب هست؛ چرا كه براي توليد پنير ممكن است شير را اصلا نجوشانده باشند. استفاده از قلم گاو و گوساله هم اگر به خوبي پخته نشوند، مي تواند عامل انتقال بيماري باشد.
آيا اين بيماري به شكل هاي ديگري هم منتقل مي شود؟
بله اين بيماري با روش هاي مختلفي منتقل مي شود. شكل سنتي زندگي موجب تماس خيلي نزديك با گاو و گوسفند است. در بسياري از روستاها بچه ها از بره و گوساله تازه به دنيا آمده به عنوان اسباب بازي استفاده مي كنند؛ در حالي كه غشاي پرده جفت و محصولات زايماني حيوان به شدت آلوده كننده اند. حتي كساني كه در زمان زايمان حيوان حضور داشته باشند، ممكن است از طريق تنفس به بيماري تب مالت مبتلا شوند؛ چه برسد به كساني كه با دست برهنه به زايمان حيوان كمك مي كنند! ممكن است حيوان بيمار، هيچ علامتي نداشته باشد يا اين كه فقط چند مورد سقط داشته باشد. بنابراين كساني كه با دام در تماس هستند به راحتي بيمار مي شوند. كارگران دامداري ها و كشتارگاه ها هم در خطر آلوده شدن هستند. سرايت بيماري از انسان به انسان بسيار نادر است. موارد نادري از انتقال بيماري از طريق جنسي، شير مادر و پيوند مغز استخوان گزارش شده است.
روش درمان اين بيماري چيست؟
بيماري تب مالت قابل درمان است و اگر بيمار در مصرف داروها همكاري مناسب داشته باشد به طور كامل درمان خواهد شد. حتي اگر بيماري مزمن هم شده باشد، باز بعد از تشخيص به خوبي درمان مي شود. به طور معمول، درمان با 2 دارو به مدت 2 تا 3 ماه انجام مي شود. به ندرت، در موارد مزمن يا عفونت مغز استخوان ممكن است بيمار تا 6 ماه دارو مصرف كند.
اگر بيماري تشخيص داده نشود چه عوارضي دارد؟ آيا بيماري تب مالت كشنده است؟
نه، احتمال مرگ بسيار كم است. اما اگر تشخيص داده نشود، عوارض ناتوان كننده اي دارد. يكي از عوارض بيماري، درد شديد مفاصل است. ممكن است يك جوان كارگر كه روزي رسان خانواده است، در اثر ابتلا به اين بيماري از شدت درد مفاصل، از كار افتاده شود. البته حتي در اين موارد هم اگر بيماري تشخيص داده شود به خوبي درمان مي شود.
با اين حساب، استفاده از شير محلي خطرناك است؟
نه، اصلا اين طور نيست! استفاده از لبنيات بسيار ضروري است و نبايد مردم را از مصرف لبنيات ترساند. فقط بايد قبل از استفاده، از محصولات لبني و گوشت محلي از سالم بودن آن مطمئن شويم؛ مخصوصا شير محلي را قبل از مصرف بجوشانيم.