راينولوژي؛ دانش بيماري ها و جراحي بيني
راينولوژي يك شاخه فوق تخصصي در دانش پزشكي است كه به جراحي ها و درمان بيماري هاي بيني، سينوس ها و ساختمان هاي اطراف بيني در سر و صورت مي پردازد.
با گسترش روزافزون دانش پزشكي، روش هاي جديد جراحي براي كاهش مشكلات بيماران پس از جراحي هاي بيني و تشكيلات مجاور بيني ابداع مي شوند. از جمله اين روش ها كه در سال هاي اخير دگرگوني شگرفي در حيطه راينولوژي ايجاد كرده، مي توان به روش هاي جراحي آندوسكوپيك بيني و سينوس اشاره كرد. به كمك اين روش ها بسياري از جراحي هايي كه پيش از اين با برش هاي مختلف صورت مي گرفته، بدون برش و با نتايج مطلوب تر انجام مي گيرد.
تمامي بيماري هاي التهابي و عفوني، آسيب هاي ناشي از ضربه هاي بيني، تومورها و ناهنجاري هاي مادرزادي بيني و سينوس ها و همچنين تمامي جراحي‌هاي بيني، سينوس ها و نواحي مرتبط در سر و صورت در حيطه علم راينولوژي است.
اختلالات تنفسي در هنگام خواب و تمامي‌عوامل ايجاد گرفتگي بيني در راينولوژي مورد بحث قرار مي گيرند. يكي از مباحث مهم در رشته فوق تخصصي راينولوژي، جراحي پلاستيك و زيبايي بيني با حفظ عملكرد آن است. تنفس مهمترين فيزيولوژي بدن انسان و مهم ترين عملكرد بيني است.
هنر راينولوژيست حفظ آميزه اي از زيبايي و عملكرد بيني است چرا كه توجه به عملكردهاي حياتي بيني از مهم ترين اهداف دانش راينولوژي به شمار مي آيد. راينولوژي نوين دسترسي به ظريف ترين عناصر بيني را با حداقل آسيب بافتي و روش هاي پيشرفته امكان پذير ساخته است.
عملكردهاي حياتي بيني
بيني يكي از مهمترين اعضاي بدن در نگهداري سلامت فرد و حفظ ساير اعضاء است. بيني داراي فيزيولوژي بسيار پيچيده اي است. وظايف اساسي بيني شامل ايجاد راه هوايي، حس بويايي، تنظيم دما، تنظيم رطوبت، تصفيه ذرات هوا و نقش درتكلم است. مهمترين عملكرد بيني ايجاد راه هوايي براي تنفس طبيعي است.
كوچكترين تغييرات درمجراي تنفسي بيني مي تواند موجب مقاومت قابل ملاحظه اي در برابر عبور هوا شود به طوري كه اگر قطر مسيرعبور هواي تنفسي از راه بيني به نصف تقليل يابد، مقاومت راه هوايي بيني 16 برابر مي شود. تنظيم دماي هوا زماني صورت مي گيرد كه هواي استنشاقي از روي سطوح وسيع ساختمان هاي پيچيده داخل بيني كه حاوي شبكه غني مويرگي است مي گذرد.
اهداف جراحي هاي بيني
جراحي هاي بيني با اهداف متعددي انجام مي شود كه مي توان آن ها را به دو دسته كلي تقسيم كرد:
دسته اول جراحي هايي هستند كه در جهت اصلاح عملكرد بيني انجام مي شوند. شايع ترين مشكل در عملكرد بيني، گرفتگي راه تنفسي بيني است. جراحي هايي كه در جهت رفع مشكلات عملكرد بيني صورت مي گيرد به طور عمده اصلاح انحراف تيغه مياني بيني را شامل مي شود. مشكلات ديگري مانند پوليپ و تورم بافت هاي داخل بيني نيز ممكن است موجب مشكلات تنفسي شوند. در اين حالات ممكن است جراحي هاي پيچيده تري مورد نياز باشد كه در بسياري از موارد مستلزم استفاده از روش هاي آندوسكوپيك است.
دسته دوم جراحي هايي با هدف تغيير شكل خارجي بيني و زيباسازي است. اختلالات زيبايي نيز به دو دسته مادرزادي و اكتسابي تقسيم مي شوند. در حالت نخست شايع ترين آن قوز پشت بيني و نوك پهن آن است. در حالت دوم شايع ترين دليل آن عفونت، ضربه و مشكلات جراحي هاي پيشين است.
در بسياري از موارد، اين دو هدف بايد به طور همزمان مورد توجه قرار گيرند چرا كه غفلت از يكي از آن ها موجب عوارضي براي بيمار مي شود. بنابراين در جراحي زيبايي بايد به اختلالات داخلي بيني توجهي ويژه داشت. همين توجه دوجانبه، عمل جراحي بيني را بي نهايت مشكل و پيچيده مي سازد. هنر جراح بيني ايجاد تعادل بين بيشترين حد عملكرد و زيبايي بيني پس از انجام جراحي است. به همين دليل براي موفقيت در جراحي پلاستيك بيني، جراح به چيزي بالاتر از مهارت نياز دارد.
در صورتي كه پيش از جراحي، در حين عمل و پس از جراحي، تمامي شرايط لازم براي حفظ سلامت بيني از نظر تنفسي مورد توجه قرار گيرد، مي توان در اين حالات اقدام به جراحي بيني نمود. البته در اين حالت جراح با مشكلات زيادي در عمل مواجه است كه با تسلط خود بر مشكلات داخل بيني بايد بتواند بر آن ها فائق آيد.
دكتر محسن نراقي راينولوژيست
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران