بوتاكس (Botox)" نام تجاري "سم بوتولينوم نوع A" است كه توسط يك نوع باكتري به نام "كلستريديوم بوتولينوم" ترشح مي‌شود. اين باكتري مي‌تواند مسموميت‌هاي شديد غذايي ايجاد كند، مثل مسموميت كشنده ي بوتوليسم كه با مصرف كنسرو تن ماهي فاسد به وجود مي آيد.

اما اين سم امروزه جهت كاربردهاي پزشكي، به‌ صورت خالص و استريل فراوري مي‌شود.

بوتاكس براي چه منظوري استفاده مي شود؟

تزريق بوتاكس يكي از روش‌هايي است كه براي صاف كردن چين و چروك‌هاي صورت و ايجاد ظاهري جوان‌تر در افراد به كار مي‌رود؛ مانند چين و چروك‌هاي ناشي از اخم كردن كه در بين ابروها يا روي پيشاني ايجاد مي‌شوند و چروك‌هاي اطراف چشم و دهان كه در موقع خنديدن ظاهر مي‌شوند.

اين نوع چروك‌ها عمدتا ناشي از انقباض عضلات زير پوستي هستند. تزريق بوتاكس با كاهش توانايي انقباض اين عضلات، باعث كم شدن اين چروك‌ها مي‌شود.

بوتاكس در برخي موارد براي كاهش ميزان تعريق در كف دست‌ها يا زير ‌بغل نيز استفاده مي‌شود.

در تهيه داروي بوتاكس بايد به اين نكته توجه شود كه دارو حتما مورد تاييد وزارت بهداشت و درمان باشد.

بوتاكس چگونه اثر مي كند؟

بوتاكس پس از تزريق، جذب عضله مي‌شود و در انتهاي اعصابي كه فرمان انقباض را به عضلات مي‌رسانند مستقر مي‌شود. در اين محل بوتاكس از آزاد شدن يك واسطه شيميايي به نام استيل كولين- كه مسئول انقباض عضلاني است- جلوگيري مي‌كند، در نتيجه دستور انقباض به عضله نمي‌رسد و در حقيقت نوعي فلج عضلاني موقت ايجاد مي‌شود كه 3 تا 6 ماه طول مي‌كشد. عدم ‌انقباض عضلات زير پوستي باعث محو شدن و از بين رفتن چين و چروك‌هاي پوست مي‌شود.

بوتاكس توسط چه كسي بايد تزريق شود؟

تزريق بوتاكس بايد حتما با مشورت و زير نظر پزشك متخصص پوست انجام شود. انتخاب بيمار از سوي پزشك نيز بايد با دقت انجام شود، زيرا هر پوستي نيازمند تزريق بوتاكس نيست. اگر پزشك تشخيص دهد كه شرايط عضلات صورت به گونه‌اي است كه در آينده پوست دچار چين و چروك مي‌شود، بايد بوتاكس تجويز شود.

بوتاكس چگونه تزريق مي شود؟

تزريق بوتاكس معمولا در مطب پزشكان يا درمانگاه ها به‌ صورت سرپايي انجام مي‌شود و نيازي به بستري شدن ندارد. از آنجا كه اين تزريق با سوزن‌هاي بسيار ظريف انجام مي‌شود، دردناك نيست و نيازي به بي‌حسي ندارد.

براي اين كار پزشك پس از ضد‌عفوني كردن پوست صورت، با استفاده از سرنگ انسولين مقادير كمي از بوتاكس را در بالاي ابروها، پيشاني و اطراف چشم تزريق مي‌كند. البته ممكن است در محل تزريق، سوزش و قرمزي خفيف ايجاد ‌شود كه ظرف چند ساعت برطرف مي‌شود.

اثر بوتاكس چه مدت دوام دارد؟

معمولا يكي دو روز پس از تزريق، چين و چروك‌ها به تدريج محو مي‌شوند و اين اثر بين 3 تا 6 ماه باقي مي ماند. پس از اين مدت اثر بوتاكس كم‌ كم از بين مي‌رود و چروك‌ها مجددا ظاهر مي‌شوند.

بوتاكس عوارضي هم دارد؟

از آنجا كه بوتاكس عمدتا جذب عضلات محل تزريق مي شود و مقادير بسيار ناچيزي از آن وارد گردش خون مي گردد، با دوزي كه براي باز كردن چروك‌ها به كار مي‌رود، تقريبا هيچ عارضه مهمي ايجاد نمي‌كند.

البته مثل هر تزريق ديگري ممكن است سوزش و قرمزي خفيفي در محل تزريق ايجاد كند كه پس از چند ساعت خودبه‌خود برطرف مي‌شود. به علاوه در برخي از افراد پس از تزريق بوتاكس، سردرد يا تهوع خفيف يا علائم سرماخوردگي ايجاد مي‌شود كه معمولا طي 2 تا 3 روز بهبود مي‌يابد.

هر چند تزريق بوتاكس عارضه جسمي مهمي ايجاد نمي كند، اما مي‌تواند باعث فقدان جلوه عضلات صورت و ايجاد حالت انجماد در افراد شود.

محققان معتقدند فردي كه بوتاكس به صورتش تزريق شده قادر است به محرك‌هاي احساسي و هيجاني واكنش نشان دهد، اما تغييرات كم عضلات صورت در اثر تزريق بوتاكس باعث مي‌شود بازخوردهاي كمتري از طرف عضلات بي‌حركت صورت به مغز ارسال شود. بر اساس مطالعات ثابت شده است تاثير حالت چهره بر مغز مي‌تواند در حس ما نيز تاثير داشته باشد. به عبارت ديگر خنديدن باعث مي‌شود كه احساس شادي كنيم و اخم‌ كردن احساس ناخوشايندي در ما ايجاد مي‌كند.

قبل از تزريق بوتاكس چه بايد كرد؟

در صورتي كه به بيماري خاصي مبتلا هستيد يا داروي خاصي مصرف مي‌كنيد، حتما پيش از تزريق بوتاكس پزشك خود را در جريان قرار دهيد. تزريق بوتاكس در افرادي كه دچار بيماري‌هاي عصبي عضلاني هستند، مي‌تواند باعث ضعف عضلاني شديد شود.

به علاوه مصرف برخي از داروها (مثلا آنتي بيوتيك‌هاي گروه جنتامايسين) ممكن است اثر بوتاكس را تشديد كند.

تزريق بوتاكس توسط افراد غير متخصص چه خطراتي دارد؟

متخصصان پوست و زيبايي نسبت به خطرات انجام هر گونه تزريق جهت امور زيبايي در آرايشگاه‌هاي زنانه هشدار داده اند و فقدان قانون مدون براي برخورد با آرايشگران متخلف را  موجب تداوم  دخالت آنان در امور تخصصي پزشكي دانسته اند.

تزريق بوتاكس توسط افراد غير متخصص و بدون توجه به نكات ايمني آن خطرآفرين است، زيرا اين ماده به هر حال يك نوع "سم" است و چنانچه درست تهيه، خالص و نگهداري نشده باشد و همچنين درست تزريق نشود، موجب بروز عوارضي مي‌شود كه گاهي جبران‌پذير نيست.

حتما اين را هم شنيده‌ايد كه دوز استفاده از اين سم دارويي خيلي اهميت دارد، به‌طوري كه مسموميت شديد با اين سم، به ‌علت فلج كردن عضلات تنفسي، مي‌تواند منجر به مرگ شود.

دكتر شربياني، متخصص پوست و مو و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي ايران گفت:

"تزريق غير كارشناسانه بوتاكس بروز خطرات گوناگوني مثل نامتقارن شدن صورت و ابروها، افتادگي پلك چشم و يا فلج صورت را به‌ دنبال دارد.

انجمن جراحان پلاستيك و زيبايي كشورمان هم نسبت به خطرات تزريق بوتاكس كه در آرايشگاه‌ها و سالن‌هاي زيبايي انجام مي‌شود، هشدار داده است و بزرگ‌ترين مشكلات آرايشگاه‌هاي زنانه‌ را دخالت مستقيم و غيرمستقيم آرايشگران در امور پزشكي مي‌داند."

دكتر محمد علي ماپار، متخصص پوست و مو هم خواستار تدوين سريع‌تر قانوني براي برخورد با آرايشگران متخلف شد و اظهار داشت:

"آرايشگران به بهانه انجام پيرايش و زيبايي مراجعان خود، در حوزه عمل متخصصان پوست و مو دخالت مي‌كنند. تجويز كرم‌ها و پمادهاي مختلف، تزريق ژل براي پف صورت و ساير نقاط بدن، تزريق بوتاكس زير چشم و در پيشاني همگي از مواردي هستند كه در حوزه تخصصي پزشكان حاذق پوست و مو يا جراحان پلاستيك است، در حالي ‌كه بسياري از آرايشگرها، خودسرانه به تجويز اين مواد اقدام مي‌كنند.

وزارت بهداشت و ارگان‌هاي مربوطه بايد هر چه سريع‌تر به تدوين قانون موارد تخلف آرايشگران اقدام و از كارهاي غيرعلمي آنان جلوگيري كنند."

دكتر سيما رسايي، متخصص پوست و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي اهواز نيز گفت:

"تزريق داروي بوتاكس براي رفع چين و چروك بايد توسط متخصص پوست انجام شود و تزريق اين دارو توسط آرايشگران غيرمجاز است. برخي آرايشگران اقدام به تزريق اين دارو در محيط آرايشگاه‌ مي‌كنند كه اين كار نه در تخصص آرايشگران است و نه فضاي آرايشگاه براي اين كار مناسب است.

در صورتي كه تزريق بوتاكس توسط افراد غيرمتخصص انجام شود، عوارضي مانند كبودي و تورم در ناحيه دور چشم‌ها و پيشاني، سردرد، سرگيجه و افتادگي پلك و ابرو را به همراه خواهد داشت. "