يكي از بخش هاي مهم بدن كه به عنوان نشانگر مهمي براي سلامت آن عمل مي كند، ناخن ها است.
در بسياري موارد، بروز تغيير در شكل، رنگ، قوام و ساير خصوصيات ناخن مي تواند نشانه بروز يك بيماري جدي در ساير ارگان هاي حياتي بدن باشد. البته اين مساله كافي نيست و در بعضي موارد در اثر عوارضي كه روي خود ناخن ايجاد مي شود، تغييراتي بروز مي كند.
عمل اصلي ناخن در انسان مراقبت از انگشتان و كمك به فعاليت هاي حرفه اي است.
سلامت ناخن از ديدگاه زيبايي بسيار با اهميت است. از طرفي وضعيت ناخن مي تواند نشانه اي از موقعيت اجتماعي فرد باشد.
تركيبات ناخن
ناخن ها به طور عمده از كراتين ساخته مي شوند كه در واقع پروتئين مو و پوست نيز هستند.
ناخن داراي شكل ويژه اي از كراتين مي باشد كه به نام "كراتين سخت" معروف است و مشابه تركيبات شيميايي شاخ حيوانات مي باشد.
به علاوه ناخن داراي مقادير كمتري كلسيم، آهن و روي نيز هست.
خاصيت انعطاف پذيري نسبي ناخن به دليل فسفوليپيدها مي باشد كه ماده ي اصلي تشكيل دهنده ي غشاي سلول هاي بدن است.
آب قادر است از ناخن عبور كند. به همين دليل است كه تكرار تماس با آب و شوينده ها مي تواند ناخن را خشك و شكننده كند. قدرت و استحكام ناخن نه تنها به تركيبات آن، بلكه به شكل آن نيز بستگي دارد.
ساختمان ناخن
ساختمان ناخن مشتمل است بر:
صفحه ناخن كه ساختماني سفت دارد و در تمام عمر رشد مي كند،
ماتريكس يا لايه ي زاياي ناخن كه عامل توليد مثل سلولي در رشد ناخن است،
لانولا يا ماهك كه در ناحيه شست دست و پا مشخص تر است،
بستر ناخن و كوتيكول نيز بستري عروقي است كه صفحه ناخن روي آن قرار مي گيرد.
متوسط رشد ناخن
متوسط رشد ناخن 3 ميلي متر در ماه است ولي بين 9/1 تا 4/4 ميلي متر در ماه متغير است. فصول مختلف و بيماري هاي خفيف اثر ناچيزي بر رشد ناخن دارد.
قد يا وزن فرد روي رشد ناخن تاثيري ندارد.
مردان رشد ناخن بيشتري تا 19 سالگي دارند. اين تفاوت از اين سن كاهش يافته ولي تا 69 سالگي رشد ناخن در مردان اندكي بيشتر است. از اين سن به بعد، رشد ناخن در هر دو جنس يكسان مي شود.
بارداري باعث افزايش سرعت رشد و سوء تغذيه باعث كاهش آن مي شود. بعضي از بيماري هاي شديد نيز باعث اختلال در رشد يا ايجاد ناخن مي شود از جمله در اوريون و تيفوييد ممكن است فرورفتگي با برجستگي عرضي روي ناخن ديده شود.
مراقبت از ناخن
ناخن نبايد به عنوان يك ابزار عمل كند(از جمله باز كردن در قوطي و...). ناخن هاي بلند بيشتر در معرض آسيب هستند، بنابراين بلند كردن زياد ناخن ها ايده خوبي نيست.
بايد از تيز كردن ناخن ها اجتناب كرد.
تماس مكرر با آب مي تواند باعث خشكي و آسيب ناخن شود به طوري كه ناخن ها شكننده شده و انتهاي آن ها ترك مي خورد.
در هنگام شستشو خصوصا با مواد شيميايي بهتر است از دست كش استفاده شود.
كوتاه كردن ناخن ها نيز بايد به گونه اي باشد كه گوشه هاي ناخن را حفظ كرده و خط رويش ناخن، آن را به شكل مستقيم درآورد.
دكتر محمدعلي نيلفروش زاده متخصص پوست و مو
رئيس مركز تحقيقات پوست و سالك